Het dagboek van de Lochemse publiciste en feministe
Frederike van Uildriks is in boekvorm verschenen.
Iedereen kent het verhaal van Aletta Jacobs, de eerste afgestudeerde vrouw van Nederland. Maar wie kent haar
tijdgenote, de in Groningen geboren en in Lochem overleden Frederike van Uildriks?
Dat is volgens Mineke Bosch (hoogleraar Moderne Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit van Gronin
gen) een gemis. Frederike van Uildriks (1854-1919) was in haar tijd een bekende en in hoge mate
gewaardeerde publiciste en feministe. Na haar overlijden is zij echter, in tegenstelling tot Aletta Jacobs,
in de vergetelheid geraakt.
De vondst van het dagboek van Frederike van Uildriks in 1995 heeft er voor gezorgd, dat hernieuwde belang
stelling voor deze vrouw is ontstaan. Dit dagboek beslaat een belangrijk deel van haar leven: 1877 tot en met
1910. Het laat ons het leven zien van een dochter uit een gegoede Groningse familie, die pogingen doet allerlei
conventies van zich af te schudden. Zij was ook één van eerste vrouwen in Nederland, die op de fiets stapte.
Het dagboek laat ons meeleven met haar intense verliefdheid op Jacques Oppenheim, destijds gemeentesecreta
ris van de stad Groningen. Een liefde die niet beantwoord werd. Daarnaast laat het ons meeleven met de
ontwakende en wel beantwoorde liefde voor de reeds getrouwde Vitus Bruinsma, leraar, vrijdenker, Multatuliaan,
radicaal, democraat en oprichter van de Friesche Volkspartij. In zijn tijd een belangrijk man.
Na haar leven in Groningen en een kort verblijf in Amsterdam, kunnen we in het dagboek lezen over haar leven
in Gorredijk. Ze ging er in 1892 samenwonen met Vitus, haar geliefde, een uitzonderlijk gebeuren in haar tijd.
In deze Friese plaats ging ze een totaal ander leven leiden, niet meer te midden van de Groninger elite met
allerlei uitjes en bezoekjes, maar omgeven door Friese socialisten, die wel iets anders aan hun hoofd hadden
dan bijna dagelijks bij elkaar op bezoek te gaan.
Hier begon een leven in sociale afzondering, gevolg vooral van het ongehuwd samenwonen met een getrouwd
man. Er was nauwelijks of geen contact meer met familie, vrienden en kennissen uit de Groninger tijd.
In 1896 verhuisden beiden naar Lochem, waar hun leven in afzondering aan de Nieuweweg in nog sterker mate
werd voortgezet. Bijna al hun tijd besteedden ze aan het schrijven en vertalen van artikelen en boeken. Frederike
deed daarnaast allerlei lichamelijke activiteiten buitenshuis. Deze deed ze alleen, omdat de gezondheid van
Vitus Bruinsma behoorlijk was aangetast. Frederike was erg gesteld op het maken van lange wandelingen en
fietstochten, maar ook op zwemmen (ook 's winters) en kanoën. De meeste tijd bracht ze echter door met
schrijven, schrijven en nog eens schrijven. Tot kort voor haar opname in het sanatorium Den Oldenhof in
Gorssel heeft ze geschreven. Op 12 juli 1919 overleed ze hier in haar slaap.
Het boek geeft een goede indruk van het leven van deze bij
zondere en toch ook weer heel gewone vrouw. Terecht heeft ze
een plaats gekregen in de canon van de Lochemse geschiede
nis.
Mineke Bosch heeft zich er voor ingespannen, dat het dag
boek in boekvorm kon worden uitgegeven. Zij heeft het dag
boek van een gedegen inleiding, een groot aantal annotaties
en een register van namen en personen voorzien.
Op 21 september 2010 werd het boek in de Senaatzaal van de
Rijksuniversiteit Groningen gepresenteerd. Het boek telt 439
bladzijden en heeft de titel 'De liefde en de vrijheid, natuur
lijk!' gekregen. Het wordt op de markt gebracht door uitgeve
rij Verloren uit Hilversum.
Dagboek van Frederike
van Uildriks
(1854-1919)
28
Land van Lochem 2010 nr. 3