De laatste jaren
Uiteindelijk moest hij vanwege zijn drankprobleem worden opgenomen op Het Hoogeland te Beekbergen, iets
ten noorden van Apeldoorn gelegen. De Vereniging 'Het Hoogeland' was in 1892 opgericht met als doel te
komen tot "een Christelijke verpleging van bedelaars en landloopers". De vereniging had daarvoor in Beek
bergen de hoeve 'Het Hoogeland' aangekocht en bracht daar haar arbeidskolonie onder. Daar konden bede
laars, landlopers, oud-kolonialen zonder tehuis, dronkenlappen en spiritusdrinkers onderdak vinden en even
tueel een poging doen om hun plaats in de samenleving terug te verdienen. In ruil voor onderdak en eten moesten
de mensen hard werken op het landbouwbedrijf van 'Het Hoogeland' zelf, of werden buiten de kolonie uit
besteed. Hier bracht Gradus de laatste anderhalf jaar van zijn leven door. Waarschijnlijk heeft hij gedurende
deze tijd nauwelijks, of helemaal niet meer geschilderd.
3 Februari 1896 was hij naar Apeldoorn getrokken en op 25 september 1899 overleed hij op 'Het Hoogeland' in
Beekbergen, 66 jaar oud. Als belangrijke getuigenis van zijn leven ons een aantal opmerkelijke schilderijen
nalatend.
Roelinda ten Pas heeft op haar site http://stamboom.roelinda.nl onder de kop 'Menu' bij 'schilderijen' een
overzicht staan van de haar bekende schilderijen van Gradus en Johannes ten Pas. Jammer genoeg zijn het vaak
slechte opnamen.
Bij het samenstellen van dit artikel heb ik naast veel archiefonderzoek, ook gebruik gemaakt van gegevens uit
het boek Apeldoorn op linnen door Frits Morhée, van de internetsite van Roelinda ten Pas, beiden zoals eerder
aangegeven verre familieleden van de beide schilders Ten Pas en tevens van een aantal artikelen uit oude
jaargangen van het tijdschrift van de Stichting Streekgeschiedenis Lochem en omstreken, de 'Belvédère'. Daar
naast heeft Henk Potman gezorgd voor het overzichtelijk maken van de Lochemse adresgegevens van Gradus
ten Pas en zijn familie.
27
Een foto uit 1893: De verblijfzaal van Het Hoogeland met de eerste bewoners van de Stichting foto uit de collectie van het CODA te
Apeldoorn)
Land van Lochem 2010 nr. 3
