en aan schoolgeld f 88,60. Dat was ook voor die tijd niet veel. Daarom was het ook niet zo vreemd, dat bij de
school een akkertje hoorde, waar de schoolhouder voor eigen gebruik wat kon verbouwen.
Of Gradus de school alle dagen bezocht heeft, is niet bekend. Er was toen nog geen leerplicht en 's zomers
werden de kinderen vaak thuis gehouden om te helpen bij de oogst. Meer is er over de jeugd van Gradus niet
bekend.
Huisschilder Gradus
De eerste keer dat in het Bevolkingsregister bij Gradus iets bijzonders vermeld staat, is de vermelding van een
beroep. Op het blad voor de periode 1850-1862 (in 1850 was hij 17 jaar oud) staat hij ingeschreven als 'verver'
(huisschilder).
Roelinda ten Pas, achterachterkleindochter van Gradus, meldt op haar website, dat al was hij huisschilder van
beroep, hij zich liever bezig hield met het schilderen van landschappen en stadsgezichten. Meestal zou hij dat
op bestelling hebben gedaan. Het schijnt, dat hij in nood zijn schilderijen ook gebruikte om zijn drankverbruik
in cafés mee te betalen. Door zijn grote voorliefde voor de drank, vermoedt Roelinda, zijn er waarschijnlijk heel
wat schilderijen van hem bij caféhouders terecht gekomen. Het is vrijwel zeker, dat hij vaker openstaande
rekeningen op deze manier heeft betaald. Uit mijn onderzoek is wel gebleken, dat het Gradus gedurende het
grootste deel van zijn leven financieel niet zo goed ging.
Wanneer Gradus met zijn kunstschilderhobby is begonnen, is niet bekend. Feit is dat het oudst gedateerde
schilderij van hem uit 1850 stamt.
Hoeveel schilderijen van hem in Lochem en omgeving aanwezig zijn, is nog niet uitgezocht. Momenteel zijn
mij zo'n 25 Lochemse en een vijftigtal Apeldoornse schilderijen van Gradus bekend. Omdat Gradus tussen
1850 en 1896, zo'n 45 jaar, in Lochem geschilderd heeft en in Apeldoorn slechts tussen 1896 en 1899, kan de
conclusie getrokken worden, dat er in en om Lochem nog heel veel onbekend werk van Gradus te vinden moet
zijn. Het Historisch Genootschap Lochem, Laren en Barchem is bezig met het maken van een inventarisatie van
zijn Lochemse werk.
Huwelijk met Anna Elisabeth Willemsen
Op 24-jarige leeftijd trouwde Gradus op 10 juli 1857 met de 27-jarige Anna Elisabeth Willemsen. In het
huwelijksregister staat dit keer vermeld, dat Gradus 'verversknecht' was. Dat zal hij echter in de periode 1850
1862 ook wel zijn geweest. Hij heeft heel zijn leven in loondienst gewerkt. Bijna zeker was hij in dienst bij de
volgende Lochemse schilders: Lichtendahl, Simmelink en Van der Heijden.
Het echtpaar woonde de eerste jaren van hun huwelijk bij de moeder van Anna Elisabeth in huis in de
Bagijnenstraat (nr. 70 op onderstaande kaart) te Lochem. Dus niet in de Molenstraat, ook al staat dat in het
21
Dit schilderij staat bekend als een voorstelling van de Bagijnestraat. De hier afgebeelde opeenvolging van huisjes komt echter
helemaal niet overeen met de situatie, zoals die op 19de-eeuwse kadastrale kaarten van de Bagijnestraat is te zien. Het rijtje met drie
kleine huisjes onder één kap (geheel links) en de naar voren springende grotere woningen rechts daarvan vinden we in die tijd echter
wèl in de Achterstraat terug. De kenmerkende sprong in de straatwand is daar tegenwoordig zelfs nog herkenbaar. De bocht in het
straatje op het schilderij, die dan weer wel aan de Bagijnestraat doet denken, was vroeger ook in de Achterstraat duidelijker aanwezig.
We zijn benieuwd naar de reactie van de lezers.
Land van Lochem 2010 nr. 3
