«r
thema Lederhose en Bratwurst, denkend aan pro
gramma's op de Duitse televisie. In Groot Dochte-
ren vindt ook het jaarlijkse schuttersfeest plaats.
Bielemannen in Harfsen
In zijn lezenswaardige rubriek "Met Heuvel het jaar
rond" bericht journalist Jan Buter op 30 september
j.l. (De Stentor) dat begin 20e eeuw het vogelschieten
in Harfsen volgens volkskundige meester Heuvel nog
kon bogen op bielemannen, d.w.z. leden van het
schuttersgilde, die aan het hoofd van de stoet liepen,
vaak voorzien van een kolbak, een zwarte baard, een
leren voorschoot en een bijl met lange steel (semi-
militair).
Heuvel schrijft: "Fier staan de boerenjongens in het
gelid, twee muzikanten met klarinetten aan de spits.
Een vaandrig zwaait de driekleur en de bielemans,
die met hun bijlen een pad moeten banen, springen
als gekken in het rond. Achter de gelederen der schut
ters komen die der mooi uitgedoste jonge meisjes,
vier aan vier gearmd.
De kapitein commandeert: "Om de mestvaalt
Rechtsom, voorwaarts mars!".
Jan Buter betreurt dat Heuvel de boerenvrijage niet
nader uitlegt. In Diepenheim zijn er namelijk piassen
bij de schutterij, die het recht hebben meisjes die geen
lid zijn achterna te zitten tot in de woonhuizen. Ze te
"pakken" en ze zwart te maken door met hun eigen
roetzwarte wangen langs die van de dames te strij
ken, een vruchtbaarheidsritueel. Bij het paasvuur in
Markelo worden jonge meisjes ook met houtskool
zwartgemaakt.
Ook in Bronkhorst zorgen kleurig vermomde pias
sen tijdens het schuttersfeest voor jolijt! Daar draagt
men nog het zilveren schuttersvogeltje om de hals,
dat in het museum te Zutphen keurig bewaard wordt.
De bielemannen komen voor in het zuiden van Twente
en in de aangrenzende noordelijke Achterhoek. In
Diepenheim voeren ze een soort dans met bijlen uit,
die in elkaar gehaakt zijn: een oude mannendans!
Oogstfeesten
Oudtijds werd Sunt-Joapik (25 juli) als oogstheilige
vereerd. In 2007 werd op een perceel aan de Metray-
weg de aloude rogge geoogst, helaas al veertig jaar
verdrongen door de mais. Zweetdruppels parelden
op de gezichten van de mannen die met gebruikma
king van een oldtimertractor en een zeker vijftig jaar
oude maaier/zelfbinder het karwei van het rogge-
oogsten klaarden.
De Gorsselse Oude Tractoren Vereniging verzorgde
één en ander, waarna de garven op platte wagens
naar de molen in Gorssel getransporteerd werden.
Ze werden op 25 augustus 2007 gedorst. Eind au
gustus 2008 werd de dorsdag in Gorssel een groot
succes, terwijl de Harmonie een miniconcert gaf en
de Gorsselse Boerendansers flink hun best deden, in
het oude "kistentuug".
Ganzenmarkt in Gelselaar een succes
Ook in 2009 was de jaarlijkse Ganzenmarkt weer
geslaagd, mede dankzij kraampjes in het centrum,
kunst en ganzenhoedsters in klederdracht. Het weer
werkte mee, en het Smartlappenkoor "Efkes Anders"
droeg geweldig bij aan de stemming. Kort tevoren
had beeldhouwer ter Braak hier een herinnerings
plastiek aan drie schoolmeesters/heemkundigen ge
schapen: Heuvel, Krebbers en van der Lugt. Een goed
initiatief!
Geesterense Kermis
"De Stentor" weet te berichten, dat de Geesterense
Kermis zijn eeuwenoude tradities behoudt (11 sep
tember 2009). De ouderdom van dit gebeuren staat
niet vast, maar het wordt al genoemd door een zoon
van dominee Jan Derk Maalderink, die zielenherder
was tussen 1840 en 1874. Officieel begint het feest
pas op zaterdag 12 uur. Fraai start het dan met het
traditionele vendelzwaaien door de Grote Schutterij
Deze club bestaat uit jonge vrijgezellen, (vergelijk de
poaskearls van Ootmarsum). Het schieten blijft be
langrijk, op de houten vogel in een hoge staak. In het
buurdorp Neede doen vrouwen mee aan de schiet
wedstrijd maar hier niet. Daarentegen doen de vrou
wen in Geesteren mee aan het ringrijden. Dat ge
beurt al jarenlang met paard en dressuurkar. Dit jaar
zijn de kermisdata 18 en 19 september. De "jonge"
schutterij organiseert balgooiwedstrijden voor de ju
nioren. De Kleine Schutterij verzorgt zaterdagmorgen
19 september om half elf een rondgang vendelzwaaien
door het dorp.
Bathmense Kermis
De Bathmense kermis was in 2009 op 26, 27 en 28
september, waarbij de populaire Nederlandstalige zan
ger Jannes een optreden verzorgde. Plezier voor jong
en oud!
Vrouwelijke schutterskoningin in Exel
Dat de emancipatie voelbaar is in het Land van Lo-
chem, was ook in Exel te zien. Daar kwam eind au
gustus 2008 Iris Woestenenk aan de bak, waar ze
24
Speelse bielemannen in Bronkhorst, 1965. Foto: Annet
Tengbergen.
Land van Lochem 2010 nr. 1
