In het protestantse Lochem was Gijs Kerket, diaken
van de Gudulakerk "ganz malcontent" inzake geloofs
genoten en "Papisten". Het was namelijk zo, dat tij
dens gildefeesten in 1624 spelen en dansen werden
uitgevoerd, die dominee Andreas Suavius trachtte te
verbieden. Men sprak van "lichtveerdich dansen".
Een en ander paste niet in de strenge Calvinistische
dogmatiek. Het jaar 2009 was het Calvijnjaar. In de
Münsterlandse grensstreek leefde Vastenoavend op
de ouderwetse wijze verder, zoals in Vreden, waar in
1801 Matthias Freiherr von Kethler vermanende
woorden richtte tot de inwoners: "Mit grösstem
Leidwesen haben wir in Erfahrung gebracht, dass in
der Stadt Vreden wahrend der Fastnachtstage in den
Wirtshausem allerhand Schwarmerei, Vorsaufen,
Unzucht und allerlei Unfug getrieben wurde, solchem
Unfug aber nicht allein in den Fasstnachtstagen,
sondern auch sogar bis auf den Asschermittwoch
(Aswoensdag) durch öffentliches Herumziehen durch
die Stadt mit Trommelen und Geigen, unter Vermum-
mingen und Larmen, durch nachtliche Tanze und
Musik bis Donnerstag oder gar bis zum Freitag
fortgesetzt wurde".
Lekker eten op Vastenoavond
"Vette dinsdag" was in Vlaanderen de dag vóór
Aswoensdag, waarbij de bevolking ten platteland zich
te goed deed aan pannenkoeken, spekkoeken of wa
fels. Het wafelijzer boven het "losse vuur" deed ook
in andere streken dienst, zoals blijkt uit een tekening
van Jeroen Bosch, omstreeks 1500 (Den Bosch). In
Saasveld bij Weerselo nuttigde men een broodmaaltijd
met vlees en "stoete" (langwerpig roggebrood). Het
markeboek van Lonneker hij Enschede weet in 1611
te melden dat de feestvierders het vastenavondbier
uit eigen zak moesten betalen. Dat zal eertijds in het
land van Lochem niet veel anders geweest zijn! In
1741 werd er een plakkaat uitgevaardigd door de
Staten van Gelderland waar de vastenavondvacantie
van het Gelderse Hof werd afgeschaft.
Carnaval
Sint Maarten betekent in feite het begin van de
carnavalsperiode, de bekende datum 11e van de 11e!
(11=gekkengetal). Dan beginnen de meeste carnavals
verenigingen die in Zieuwent, Mariënvelde, Harreveld,
Lichtenvoorde en Groenlo (katholieke stadjes en dor
pen) hun domicilie hebben, met hun galazittingen in
clusief dansmarietjes in cafés en in zaaltjes, evenals
dat in Noordoost-Twente het geval is. De deelne
mers en hun dames zijn dan vaak in gala gehuld.
Carnaval, en daarmee in feite ook Vastenavond gaan
terug op kleine voorjaarsfeesten, bijvoorbeeld de
Saturnalia te Rome (einde van de winter). Toen werd
ook de 40-dagentijd vóór Pasen ingesteld. Jezus
Christus bleef 40 dagen in de woestijn, daarbij op de
proef gesteld door de Satan. Het joodse volk trok in
het oude testament veertig jaar door de woestijn. Bij
de verklaring van het woord Carnaval wordt wel
gedacht aan "carnevale", dat zoveel betekent als "vlees
vaarwel"
Achterhoek en Liemers
De carnavalsviering in de oostelijke Achterhoek en
de Liemers is pas sinds de jaren '50 goed van de
grond gekomen. In de wederopbouwtijd werden
nieuwe initiatieven genomen, "ter leringe ende ver
maak". In Groenlo genoot ik van de optocht, een
bont gebeuren, met goede stemming en vrolijkheid.
De zotternij wordt daar goed gevierd, ieder jaar!
De locale en internationale politiek wordt in Groenlo
op de hak genomen. Vanaf het bordes van het Grolse
raadhuis bekijken de Prinsen en andere hoogwaar
digheidsbekleders in fraaie kostuums. Als Tukker kan
ik het goed vergelijken met de optocht in Oldenzaal,
die op iets grotere schaal plaatsvindt. De Duitse TV
brengt de galazittingen en optochten uit Keulen, Aken,
Mainz en Münster in de Lochemse huiskamers. Zo
wel in Delden als in Oldenzaal kennen we de kin
deroptocht, waar de gekostumeerde kindjes graag
aan deelnemen, begeleid door feestende ouders. Voor
katholieke gelovigen is Aswoensdag het einde van
Carnaval, waarbij in de kerk het askruisje op het voor
hoofd door de priester wordt aangebracht. In
Oldenzaal wordt een strooien bokje verbrand.
Carnaval in Gorssel
Uit de gemeente Lochem het voorbeeld Gorssel, dat
in 2009 "Kakkersgat" heette. Het motto van dit jaar
luidde: "Gorssels Carnaval trekt je door de recessie".
In 2009 staan Prins Jan (Rodenburg) II en Prinses
Nel en Adjudant Simon (Cohen) aan het hoofd van
23
Carnavalsoptocht te Oldenzaal, 2005. Foto: auteur.
Land van Lochem 2009 nr. 3
