of de Slinge buiten haar oevers was getreden. Je
sprong in de auto en reed naar café Mentink onder
Ruurlo waar het water van de Slinge dan over de
rijksweg Ruurlo-Groenlo stroomde. Of je reed naar
de Ape in Rekken omdat daar een weg of meerdere
wegen onder water stonden en dat was dan van de
Berkel afkomstig. Dat hoge water was vooral lastig
en vervelend voor de boeren, omdat veel van hun
landerijen dan onder water kwamen te staan, met
name vanaf de Duitse grens tot Eibergen en soms
ook wel tot in de omgeving van Haarlo en Borculo.
Op een van die nachtelijke tochten nam ik bijna een
stuk van een brug ergens onder Rekken mee. Die
brug had leuningen die aan het uiteinde omgebogen
waren en daar schoof de kofferbak van de auto bij
het achteruit rijden onder. Gekraak bij het wegrijden
en natuurlijk een behoorlijke deuk.
De Berkelwerken
Het beheer over de Berkel en de Slinge plus nog wat
andere waterlopen werd destijds gevoerd door het
Waterschap van de Berkel, waar de landbouwers het
voor een belangrijk deel voor het zeggen hadden. Het
werd geleid door een dagelijks bestuur met aan het
hoofd een watergraaf en een algemeen bestuur. De
functie van watergraaf was in die tijd enigszins een
erebaantje. Dat veranderde met de komst van ir. Jan
Baas als watergraaf. Hij zette zich als landbouw
deskundige nadrukkelijk in voor de verbetering van
de Berkel en de Slinge met zijbeken. Dat werd een
grootscheepse reorganisatie van het hele gebied, waar
intussen ook verschillende ruilverkavelingen plaats
vonden. Er kwamen ook protesten tegen de alles
omvattende verbeteringsplannen, met name in het
Winterswijkse gebied met zijn vele meanderende beek
jes. Het gevolg was dat met name in het Winterswijkse
de plannen aangepast werden. De waterafvoer werd
wel verbeterd, maar veel natuurschoon langs de beek
jes bleef behouden al was niet iedereen in het gebied
daarvan overtuigd. Hoe het zij, de Berkel en de Slinge
werden zodanig verbeterd dat overstromingen van
wegen en landerijen tot het verleden behoorden. Al
leen boven- en benedenstrooms bleef de Berkel zoals
ze was. Van de Duitse grens tot Rekken bleef het
riviertje zijn kronkelende loop behouden en van Lo-
chem tot Zutphen werden ook geen ingrijpende ver
beteringen uitgevoerd. Wel werd in de omgeving van
Eibergen een gebied aangewezen dat als reservoir zou
kunnen dienen bij abnormaal hoge waterstanden en
bovendien werd in de buurt van Rekken een zand
vang aangelegd om het uit Duitsland afkomstige over
tollige zand op te vangen.
De verbeteringswerken namen jaren in beslag en le
verden van jaar tot jaar kopij voor de krant op, want
Jan Baas wist de pers goed te bespelen, ook toen hij
later voorzitter van het Zuiveringsschap werd, dat
zijn zetel in Doetinchem had. De vergaderingen van
het Waterschap en het Zuiverschap waren vaste kost
voor mij, evenals de vergaderingen van het
Waterleidingbedrijf Oost Gelderland (WOG) dat even
eens in Doetinchem was gevestigd.
Het kerstspel
Wanneer de opvoeringen van het kerstspel 'De Ster
van Bethlehem' precies zijn begonnen, weet ik niet
meer. Het zal 1950-1952 geweest zijn of daarom
trent. De Ster van Bethlehem is van de dichter
Martinus Nijhoff en is het eerste deel van de bundel
Het Heilige Hout, waarin ook het paasspel 'De dag
des Heren' en het pinksterspel 'Des Heilands tuin',
zijn opgenomen. De hervormde kerk had destijds een
jonge, energieke predikant gekregen in de persoon
van ds. T.H.G.T. Tangelder. Een predikant die kerk
en maatschappij samen bracht, overtuigd was van
de noodzaak van sociaal en maatschappijk werk,
kortom een predikant die niet alleen maar preekte,
maar ook veel ander goed werk deed. Behalve dat hij
het initiatief nam tot de opvoering van 'De Ster van
Bethlehem', was hij ook de man die zorgde dat de
Mattheus Passion voor het eerst in de Grote Kerk
werd uitgevoerd. Misschien nam hij zelfs wel eens
te veel hooi op de vork, want hij is helaas jong ge
storven.
Het kerstspel moest een oecumenisch gebeuren wor
den. Er namen gereformeerden, hervormden en ka
tholieken aan deel en zelfs personen die nauwelijks
binding met een bepaalde kerk hadden. Overigens
bestond er bij sommige gereformeerden en hervorm
den nog wel enige weerstand, want het was toch
een toneelstuk in dichtvorm en dat kon toch eigenlijk
niet worden opgevoerd in een kerk. Maar naarmate
de tijd vorderde en steeds duidelijker werd dat het
spel met veel overtuiging werd gespeeld nam die
weerstand af.
Ds. Tangelder leidde het cosmopolitische gezelschap
met vaste hand, want hij kende het klappen van de
zweep door wat hij eerder in Amsterdam had gedaan
aan de School voor Maatschappelijk Werk. 'Het Hei
lige Hout' van Martinus Nijhoff is opgedragen aan de
moeder van Nijhoff, die heilsoldaat was geweest. Zij
schreef bijbelse stukjes die door de jeugd werden
uitgevoerd en die 'zangdiensten' heetten. Ze beston
den uit samenspraken en liedjes en ze waren ont
leend aan de evangeliën en aan bekende zangbundels.
Zelf heeft Nijhoff over zijn spelen geschreven dat hij
het niet gewaagd heeft om de Zoon des Mensen ten
toneel te voeren.
'Ik heb mij moeten bepalen tot groepering en
personifiering van Hem omringende figuren, in de
hoop dat men de plaats der zon zal bemerken door
de lichte randen der wolken
Over de versvorm die Nijhoff toepaste schreef hij:
'Wie de moeite wil nemen mijn vertaling van
'Ifegeneia in Taurienaar de versvorm te vergelij
ken met deze spelen, zal worden getroffen door de
overeenkomst. In beide het staande rijm voor
langregelige dialogen, het slepende rijm voor
kortregelige koren. In beide het gebruik van
vloeiende spreektaal, die door zinsbouw, en nietdoor
woordkeus, bewogen is gemaakt'.
Onnodig te zeggen dat het spel na eerste lezing en na
een toelichting door ds. Tangelder veel indruk maakte.
25
Land van Lochem 2009 nr. 1
