direct ten zuiden van het stadhuis, op de hoek van de Spaarbanksteeg. Over de geschiedenis van dit pand zijn
we uitvoerig geïnformeerd in het artikel van André Reincke in het Land van Lochenf). Hij kon het pand op
overtuigende wijze duiden als het "Richtershuis", waar in het verleden lokaal recht werd gesproken. "De
Richter van het Scholtambt was een door het kwartier benoemde ambtenaar, onafhankelijk van de stad, die bij
alle rechtzittingen van dit Scholtambt aanwezig diende te zijn. Voor deze persoon werd een huis beschikbaar
gesteld waarin tevens alle formele zaken, het Scholtambt c.q. het kwartier aangaande, werden afgehandeld",
zo schrijft Reincke. In 1638, het jaar waarin het huis aan de Bierstraat werd opgericht, was Henrick Wussink
richter. De letter W van zijn achternaam sierde de wapensteen die de topgevel van het huis bekroonde. Later
is het pand aan de functie van richtershuis onttrokken en particulier bewoond geweest, echter wel door
allerlei notabelen. Zo was in de achttiende eeuw de adellijke familie de Roode van Heeckeren eigenaar van het
pand en werd het in 1735 verkocht aan de predikant F.A. van Ruhenbeek. Vervolgens was het de woonstede
van Mr. Jan Laurens Solner, secretaris van Lochem, en van dominee Bernard van den Broek. In de twintigste
eeuw was het pand onder meer als Openbare Bibliotheek in gebruik. Daarna werd het verbouwd tot raadzaal
van de gemeente Lochem.
Het voormalige richtershuis is een volledig bakstenen
huis op een diepe, rechthoekige plattegrond. Zoals de
meeste andere huizen in de Lochemse binnenstad heeft
het pand slechts één volledige bouwlaag en daarbo
ven een grote, in de kap opgenomen zolderverdieping,
die aan de voorzijde schuil gaat achter een schilder
achtige zeventiende-eeuwse trapgevel, door de muur
ankers gedateerd 1638. De trapgevel is typerend voor
het tweede kwart van de zeventiende eeuw en staat
duidelijk onder invloed van de gevelarchitectuur in het
westen van Nederland in die tijd7): de gevel heeft vrij
kleine, door natuurstenen dekplaten afgesloten trap
pen, twee horizontale waterlijsten die het horizontale
karakter benadrukken en een uitkragende pinakel in
de top, hier bekroond door een gebeeldhouwd schild-
dragend leeuwtje. De vensters op de verdieping heb
ben hoge gemetselde rondbogen met natuurstenen
geboorte- en sluitsteentjes en blinde boogvelden. De
huidige kruiskozijnen zijn bij de restauratie van het
pand aangebracht. In het metselwerk zien we typisch
zeventiende-eeuwse oplossingen, zoals de kleine steen
tjes vlakbij de vensterdagkanten en de geveltrappen,
zogenaamde klezoorsteentjes (kwart van een bak
steen), die werden ingevoegd om een mooi metsel-
verband bij de gevelbeëindigingen te verkrijgen. De
onderpui is in deze vorm een op achttiende-eeuwse
elementen berustende fantasie, waarvoor een fraaie
winkelpui uit circa 1890 moest wijken. De begane grond verdieping heeft een zware samenstelde balklaag,
waarvan de moerbalken, opgelegd in de zijgevels, zijn voorzien van geprofileerde consoles met een voor de
periode rond 1630-1650 karakteristiek profiel. De eikenhouten zeventiende-eeuwse kapconstructie met dek-
balkjukken en sporenkap is geheel behouden gebleven. In de aan de Spaarbanksteeg gelegen zijgevel zijn nog
enkele bouwsporen te zien van vroegere gevelopeningen.
De oorspronkelijke indeling van het pand is door de vele functies en verbouwingen zodanig gewijzigd, dat er
van de oorspronkelijke binnenmuren in het geheel niets meer over is. Of het pand een middengang of zijgang-
opzet heeft gehad is dus niet goed meer te achterhalen. Wel was er een gewelfkelder, die tot ongeveer
halverwege het bouwvolume reikte, waar zich oorspronkelijk ook een tussenmuur in het huis bevond. Deze
indeling zien we ook bij andere Lochemse huizen.
Markt 9
Boven de in Jugendstil uitgevoerde winkelpui van dit oude pand aan de Markt prijkt een aantal muurankers,
die samen het jaar 1639 vormen. Het pand is onderzocht ten behoeve van de plaatsing ervan op de gemeen
telijke monumentenlijst. Hierbij is niet alleen historisch beeldmateriaal bestudeerd, maar zijn ook waarnemin
gen aan het huidige gebouw gedaan. Op de tekening, die Jan de Beijer in 1743 van de Lochemse Markt
maakte, is nog net een klein hoekje van de voorgevel van dit pand te zien, een stukje van een stenen trapgevel
met muuranker en stenen kruiskozijn met luiken. Duidelijk is hier sprake van een voornaam huis te midden
14
Het voormalige Richterhuis, Bierstraat 2 (foto RDMZ)
Land van Lochem 2009 nr. 1
