Nieuwjaar
De buren wensen elkaar in Lochem, tijdens of na het
knallen, als het 12 uur geslagen heeft, gelukkig nieuw
jaar. Zo ook op de Molenbelt! Met Heuvel gaan we
terug naar het Oolde (bij Laren) van begin twintigste
eeuw, waar hij schrijft (in: Oud-Achterhoeksch
Boerenleven"Aan alle huisgenooten wensch ik veel
"Heil en Zegen" toe en geef aan Vader en Moeder den
berijmden zegenwensch, dien we in school geschre
ven hebben en dien ik zoolang stilletjes bewaarde. Bij
het vlammend haardvuur geniet ik van een
"ölliekrabbe" oliebol met een kopje koffie." Hij ver
haalt verder dat ze naderhand de buurt ingaan om
Nieuwjaar te wensen.
Daarbij schoten ze als kind "pleerdöpkes" op namaak-
pistooltjes en stormden dan met "völle heil en zegen
in 't nieje jaor" naar binnen. In Zelhem kregen de
kinderen bij de naobervisite een glaasje "kinderzeut",
een zoet grenadineachtig drankje, of zelf gemaakt
anijsnat. Overal kreeg de jeugd een "niejaorstoeten"
(een zak gevuld met sinaasappel, krentenbroodje en
veel ongedopte pinda's.
In de jeugdjaren van Dinie Hiddink ging het op de
boer in Zwiep in 1950 nog traditioneel toe, bij de
nieuwjaarsvisite van de naobers: "De vrouwleu gingn
op riege langs de raamkante zitn; ze hadn wit
geschoerde klompe an. De meesten hadn zich een
nieje gebloomde scholdoek too-esteld. Wiej neumn
ze de meujes: Dikameuje, Berendientje-meuje, enz.
De mansleu daor-enteegn zatn 't dichtste biej de ka
chel onder 'n bozem. 't Waarn veur ons de ooms:
Jan-oom, Hendrik Jan-oom, enz. Ze droogn een
zwatte manches bokse met 'n blauwen kiel." Tot
zover Dinie Hiddink in Ploetern.
Nieuwjaarskoekenijzers en kniepertjes
Zowel in de stad als op het platteland werden tussen
de zware ronde of rechthoekige uiteinden van smee
dijzeren knijpijzers "kniepertjes" gebakken Dat ge
beurde boven het "losse vuur" onder de "boozem".
In het museum de Lebbenbrugge bij Borculo wordt
een heel oud ijzer met de beeltenis van Jezus Chris
tus bewaard, maar typisch Achterhoeks waren
ingekerfde afbeeldingen van molens en huisjes en ini
tialen van bruid en bruidegom. De opgerolde wafel
tjes hadden als symboliek dat het nieuwe jaar nog
geheimenissen had: een gesloten boek! De smeedij
zeren knijpijzers raakten in onbruik en werden opge
volgd door elektrische ijzers. Heden ten dage kun je
de kniepertjes in de supermarkt kopen, per doosje.
De oude nieuwjaarsijzers stammen af van de hostie
ijzers in de katholieke kerk (hosties worden nog steeds
in kloosters vervaardigd). Er zijn veel verschillende
versieringsmotieven, gemaakt door de smeden in ste
den en dorpen.
Driekoningen, 6 januari
Ook in het Witte Kerkje te Lochem werd kerkelijk
Driekoningen gevierd met verklede kindjes (2008),
die de ster van Bethlehem een plaats gaven op het
miniatuurstalletje van het liturgisch centrum. De oe
cumene zegeviert, al is het in feite een sterker katho
liek getint kerkelijk feest: het einde van de kerst
periode. Balthasar, Melchior en Caspar hebben hun
18
Nieuwjaarsvisite (Uit: Tradities rond Oud en Nieuw - Dinie Hiddink)
Land van Lochem 2008 nr. 3
