De roep van de midwinterhoorn is niet meer weg te
denken uit de noordelijke Graafschap! Puttentochten
zijn eveneens populair. Het "ofblaozen" van de
Lochemse groep vond begin 2008 (Driekoningen)
plaats rond kasteel Verwolde bij Laren (zie foto).
Natte en droge hoorns
Vanouds zijn natuurlijk de "natte" hoorns het oudst.
In musea te Almelo en Enschede bleven oude exem
plaren bewaard, vaak uit de tijd van Van Deinse, de
schepper van het Twentse volkslied. Het gekromde
stammetje, vaak 1,20 tot 1, 50 m. lang, wordt in de
lengte doorgezaagd en met een klompenmakersguts
uitgehold. Tussen beide helften wordt een bies aan
gebracht, en hoepels van gespleten wilgentenen of
braamtakken worden op gezette afstanden aange
bracht. Tenslotte wordt er een mondstuk of "happe"
van schuin afgesneden, uitgehold vlierhout aan toe
gevoegd, op maat gemaakt voor de lippen van de
blazer. Momenteel geeft menig bouwer de voorkeur
aan pitriet, rotan en koper: bij gelijmde hoorns uit
sluitend voor de sier! In de Achterhoek haalt men
meestal vier tonen uit de hoorn: een melodie die in
Twente de "olde roop" is gaan heten. Wijlen Derkman
uit Berghum bij Denekamp heeft onderzoek gedaan
naar de traditionele melodie in het begin van de twin
tigste eeuw, in zijn woonomgeving. De "olde roop"
kwam daarbij uit de bus.
In de praktijk is een droge, gelijmde hoorn gemakke
lijker in het gebruik dan een natte, die eertijds al 14
dagen voor de Advent in de put gehangen moest
worden om goed te kunnen functioneren. Ze zijn dan
ook volledig in de meerderheid!
De kerstviering
In het ouderencentrum Hoge Weide in Lochem werd
door voorgangster drs. Marieke van der Meer een
kerstviering geleid, waar het Lochems Mannenkoor
o.l.v. Gerrit te Rietstap medewerking aan verleende.
Aan de piano Ger van Poppel en midwinterhoorn
klanken door uw auteur (op een instrument -gelijmd-
uit Ootmarsum). In de preek van Marieke van der
Meer was opvallend het motief van het "kindeke
wiegen" dat af en toe nog in katholieke kerstvieringen
een rol speelt.
De geboorte van Jezus Christus viert men natuurlijk
het fraaist in een kerkelijke viering; protestant of ka
tholiek.
Buter meldt in 1988, dat het in Eibergen gebruik was
dat de koster van de oude hervormde kerk bij alle
inwoners binnentrad met de spreuk: "ïk brenge oew
den heiligen kasaovend" Men bedacht hem vaak met
een fooi, paaseieren en köstergarven (rogge-geschenk
in natura) behoorden ook tot zijn loon. Ook kinderen
en dienstpersoneel kregen wel een centje, vroeger.
Men zit rond de kerstboom in het warme interieur,
waarbij het geschenken geven (vanuit Duitsland en
Amerika) sterker aan het inburgeren is. Ook protes
tanten zetten nu een groot of klein kribbetje onder de
boom. De laatste tien jaar versiert men vaak een
dennenboompje of spar in de tuin met elektrische
lichtjes. Hand in hand daarmee is de overal verkrijg
bare lichtversiering aan woonhuisgevels, maar ook
aan de daklijnen van boerderijen in zwang gekomen.
Sterren, ook de arreslee met de kerstman: er zijn le
gio motieven! Zo worden de korte donkere nachten
opgevrolijkt! Restaurants doen goede zaken met kerst
maaltijden, waar vaak het hele gezin aan deelneemt.
Leuk is altijd nog het stampotmenu van erve Brooks,
tijdens de kerstdagen (Gelselaar). Daarbij wordt stan
daard het kerstverhaal uit de Bijbel verteld! De kerst
man wordt nog wel gezien als Amerikaanse drukte
maker, die pas na Sinterklaas zijn kunsten mag ver
tonen. Wekenlang is achter bijna ieder woonhuis
venster 's avonds de verlichte kerstboom te zien, die
begin januari voor 25 cent naar de manege aan de
Koedijk gebracht kan worden om daar te laten ver
snipperen om onnutte rommel op straat te voorko
men.
De dominees en pastoors doen hun best om de kerst
stemming door passende teksten en muziek over te
brengen op de kerkgangers. Veel mensen willen de
kerstavonddienst niet missen, hoewel ze al lang rand
kerkelijk zijn en het bedehuis maar één of twee keer
per jaar van binnen zien ("Kerkbalans" doet hier een
beroep op). Wat een wonder, in een tijd van seculari
satie en Godloochenende dominees! Alle commercie
ten spijt denken we met weemoed aan Heuvel, als hij
schrijft: "Zoo is het Kerstfeest op het land, "zoo eer
biedig gevierd, zoo harmonisch zich aansluitend aan
de vredige stilte, die het voorafgaat en opvolgt".
Oudejaar
De laatste dag van het jaar staat ook rond Lochem in
het teken van vuurwerk. Daar is de jeugd al de hele
maand december (illegaal) mee bezig geweest. On
danks vreselijke ongelukken gaan vooral jongeren er
mee door. Veiligheid bij het afsteken van vuurwerk
speelt nu een steeds grotere rol. Mooier en afwisse
lender, dat is de trend van het vuurwerk. Men heeft
er geld voor over. Meer knallen en meer effecten.
Leuk was in Lochem het initiatief om vuurwerkresten
in de periode tot 13 januari 2008 in te leveren, in ruil
voor een "frites-met-mayo"-bon van snackbar Leo's.
Het Lochemse initiatief, van Stichting de Garve, de
Gemeente e.a. verdient het om landelijk te worden
nagevolgd. Ook het Buurtonderhoudsbedrijf draaide
mee. De rommel op straat na Nieuwjaarsdag blijft
vaak weken liggen! In Gaanderen ging men nog weer
"knappen" met carbidbussen (voetbal). Een batterij
van 40 stuks bussen schoten de ballen af. Daarnaast
is er nog de ouderwetse carbidbus. Hier gaat het om
een speciaal geprepareerde melkbus, met een deksel
en aan de onderkant een gaatje voor de ontsteking.
In de bus stopt men een kontje carbid, men giet er
wat water bij, en tenslotte wordt het deksel er stevig
opgeslagen. Het ontstane gas blijft in de bus zitten.
Als finale vliegt de deksel van de bus af, meters het
weiland in.
In de Achterhoekse dorpen langs de IJssel prefereerde
men wafels in plaats van warme wafels, bestrooid
met poedersuiker.
17
Land van Lochem 2008 nr. 3
