Gods liefde op aarde neergedaald
Ligt in een stal op stro te slapen,
De stille herders van de schapen
Zij hebben het alom verhaald.
De ster staat boven Eethlehem
De Koningen uit het Oosten
vonden een kind in windselen gewonden
en os en ezel zien naar hem.
Hier slaapt, der wereld toevertrouwd,
die was vóór de aanvang van de tijden,
het kind waarom Maria schreide,
waarover elk de handen vouwt.
Bij Advent gaat het om de laatste vier weken voor
Kerstmis. Het is afgeleid van het Latijnse advenire,
aankomen", namelijk van de Heiland, Jezus Chris
tus. Het kerkelijk jaar begint dan opnieuw met Sint-
Andrieseen kritieke dag voor het weer: "Sint-Andries
Erengt de vries".
Het is in Twente, de westelijke Veluwe (Epe) en de
Gelderse Achterhoek het begin van het midwinter
hoornblazen, in Munsterland wel adventsblazen ge
naamd. Daarover meer in het betreffende gedeelte
van dit artikel.
Meester Heuvel wist de sfeer zo schitterend te tref
fen in Oud-Achterhoeksch boerenleven: "Stil is de
wereld, wachtend het wonder. Advent. Hij komt aan.
Hij nadert van wien wij zingen, wiens liefelijke naam
langs de wolken ruischt, als het maantje die zoo
toverachtig kleurt, de schoonste van allen, dien de
wereld heeft gezien: De Heiland."
Sinterklaas, 5 december
Onlangs waren er stemmen die dit geschenkenfeest
voor kinderen tot nationale feestdag wilden verkla
ren. In feite is dat al lang het geval! Er is geen heilige
zo populair als deze kindervriend uit Spanje, of men
nu kerkelijk is, een afnemend aantal, humanist of niet-
gelovig. In de negentiende eeuw was van zijn donker
gekleurde knecht nog geen sprake: Zwarte Piet.
Voor de noordelijke Graafschap is opnieuw het stan
daardwerk van Heuvel onze betrouwbare bron: "Ver
leden jaar had onze Jan te paard door de buurt gere
den en overal voor Sinterklaas gespeeld. Hij had 'n
baord van "spietkötte" gemaakt, een wit kleed om en
een hoge muts op. Hij klopte eerst bij ons aan het
venster en vroeg: "Zijn hier ook stoute kindertjes?".
Eerst verstopte onze broer zich achter 't bedgordijn,
maar later heeft hij hem een handje gegeven en ge
zegd: "Dank oe, Sunterklaos". Den andere morgen
konden we in de sneeuw de voetstappen van het
paard "spuren"(volgen), maar nu ligt er geen sneeuw."
Iets verder schrijft Heuvel: "Op Sinterklaasmorgen
zijn we wat eer wakker en dan stilletjes het bed uit,
om te kijken, waarmee de goede Bisschop uit Spanje
ons gezegend had. Eenmaal was ik er in 't bloote
hemd uit, toen "onze volk" nog bezig waren met de
eerste "legge" te dorschen en er was nog niets in.
Gauw het bed weer in en me heel koest gehouden.'t
Was in de tijd, toen ik 't geheim al wist, maar nog
den onoozele speelde. Meestal krijgen we enkele sin
terklaasjes en daarbij een nuttig geschenk, b.v. een
paar zakdoekjes, een paar Grolsche wantjes, om bij
winterdag op den schoolweg te dragen en zoo iets.
Of we blij zijn! Het lekkers genieten we met kleine
stukjes, want zoo iets fijns proeven we in een gansch
jaar niet weer". In de laatste oorlogsjaren schreef
mevrouw Riemens-Reurslag een kinderboekje
Anneliesje in de Achterhoek, verlucht door de toen
nog jonge kunstenares Hil Bottema, in kleur. We zien
hoe er in de jaren '40-'45 in de landelijke Achterhoek
door de kinderen Sinterklaas gevierd werd. Tijdens
een recente lezing over meester Heuvel in Laren liet
ik er dia's van zien. Rondom Olst kende men vroe
ger de zwarte knechten Pikkie en Robert. Bovendien
deed men zich in die streek tegoed aan een overvloed
aan speculaas, zomaar op tafel gestort, vertelt me
vrouw Bakhuis-Braskamp.
Adriaan Buter geeft in 1988 een liedje ter ere van
Sinterklaas uit Neede:
"Zee ginds kump de stoetekoare
Van Groppink (Greupink) wier an!
Hee brech oons sinterklöaskes,
Doar holle wi'j zo van!
De hond löp der achter
en 't peard löp d'r vuur
En Bennat dee dikke proffe
zit achter 't stuur"
Van protestantse zijde had men vroeger bezwaren
tegen de heilige kindervriend, die door het huiselijke
karakter van dit feest de reformatie in Nederland over
leefd heeft. Bekend was ook het verschijnsel
"kiekaovend", onder meer in Enschede, Almelo en
Neede, waarbij de kinderen met hun ouders de vol
gepropte etalages in de winkelstraten gingen bekij
ken en iedereen zijn of haar eigen geschenk mocht
uitzoeken. Adriaan Buter weet te melden, dat toen
een Twentse boerenknecht als volwassene z'n klomp
zette, op 6 december na het opstaan zijn bazin in vol
ornaat in zijn klomp stond. Dat was een duidelijke
tip, om aan haar staat van weduwe een eind te ma
ken!
In de jaren twintig van de vorige eeuw wist men nog
niets van de strijd tussen Sinterklaas en de kerstman,
zoals die vandaag de dag in etalages en op de beeld
buis uitgevochten wordt. Tot en met vijf december
heeft de kerstman -en ook de kerstboom- niets te
zoeken in de noordelijke Graafschap. Ook het con
sumeren heeft de overhand gekregen: het duurste
geschenk is soms nog niet mooi genoegIn mijn jeugd,
tussen 1945 en 1955, waren we als kinderen met
weinig tevreden.
Ook in Lochem is de intocht van Sinterklaas in 2007
een grootse happening geweest, waarbij kleine kin
deren (in gezelschap van hun ouders) Zwarte Pieten
mutsjes met veer en/of pakjes aanhebben. De Sint
mocht bij deze gelegenheid logeren in het nog steeds
14
Land van Lochem 2008 nr. 3
