ken. Haar jongste boekje gaat over paasgebruiken in
de Achterhoek en Twente. Over visies op kalender
feesten vroeger en vooral nu raadplege men het hoofd
stuk: "Vieren en markeren. Feest en ritueel" in het
standaardwerk Volkscultuur. Een inleiding in de Ne
derlandse etnologie, onder redactie van Ton Dekker,
Herman Roodenburg en Gerard Rooyakkers,
Nijmegen 2009, p. 173- 231.
De ontmythologisering van menig zogenaamd "hei
dens" gebruik is hier volop aan de orde!
Zo zou er meer te noemen zijn, maar in dit beknopt
bestek is dit even voldoende.
NOVEMBER
Allerheiligen en Allerzielen
Meester Heuvel schrijft in Oud Achterhoeks boeren
leven het heele jaar rond(1927): "Allerheiligen! Voor
mij is dat immer een feestelijke klank. 't Is of er in
het diepst der ziel een klokje luidt, een nagalm van de
feeststemming van vrome Katholieke voorouders, een
tien geslachten of nog verder terug in voorbije eeu
wen."
Hierbij gaat het om de vooravond van Allerzielen, 1
november. Deze Allerheiligendag werd al in 835 door
paus Gregorius ingesteld. Daarbij gaat het om de
verering van alle heiligen, en dat zijn er behoorlijk
veel in de katholieke kerk! Het museum het
Catharijneconvent in Utrecht geeft een hele lijst van
te vereren heiligen. Natuurlijk is dit een typisch ka
tholiek feest, dat in de noordelijke Graafschap niet
gevierd werd, maar wel in plaatsen als Mariënvelde,
Zieuwent en Harreveld 's Middags ging men naar de
graven op het kerkhof, om deze te verzorgen en om
stil te staan bij de geliefde overledenen. Het gebruik
om dan een kaarsje te branden is van elders overge
nomen. Ook aan de rand van Gorssel (Joppe) staat
een neogotische r.k. kerk, evenals in Kranenburg bij
Vorden. Momenteel staat men in protestantse kerken
in Almelo(Twente) en in Lochem stil bij de overlede
nen op Allerzielen: er worden houten kruisjes op een
houten bord aangebracht, met de namen. Dit is een
ritueel dat terugkeert als er een gelovige overleden is
en maakt deel uit van de eredienst. Het is een nieuw
gebruik.
Dankdag voor het gewas
Wel kent men vanouds in protestantse kerken de
Dankdag voor gewas en arbeid, waarbij bloembakjes
aan de gelovigen gebracht worden door ouderlingen
en diakenen. De eerste woensdag in november.
Adriaan Buter schrijft dat dan de winterrust in de
natuur en eertijds ook in het agrarische bedrijf be
gint.
De Lambertikerk in Zelhem is op de Dankdag ge
tooid met mooie bloemstukken waarin de rijke oogst
van het land weerspiegeld wordt. Ellie en Harry Som-
sen schrijven: "Korenaren, maïskolven en hun blad,
zonnebloemen, bessen en kruiden leveren bij elkaar
altijd weer mooie bloemen op."
De moeder van meester Hendrik Willem Heuvel ver
telde: "Allerhilligen krup de winter in de wilgen". Op
deze dag werd de winterjas uit de kast gehaald. Daags
tevoren werden de klompen oudtijds geschuurd. In
zijn bovenvermeld standaardwerk schrijft Heuvel:
"November geeft soms lieflijke dagen. "Allerheiligen-
zomer", zegt het landvolk en elders spreekt men van
een "Sint Maartenszonnetje"(11 november).
Sint-Hubertus
Op de derde november wordt Sint-Hubertus vereerd,
de schutspatroon van de jagers. Heden ten dage gaat
het om een omstreden bezigheid, als we alleen al den
ken aan het teveel aan wilde zwijnen op de Veluwe.
Jan met de pet moest genoegen nemen met stropen,
waarover dominee Maaldrink schreef: "Het stropen
zit nu eenmaal de Graafschapper in het bloed".
Hij was de kroniekschrij ver van Geesteren bij Borculo
Adriaan Buter meldt dat diefstal een schande was,
maar stropen zeker niet. Hij stelt vast: "Waarom zou
het wild (ook nog schadelijk voor de boer) slechts
voor enkelen zijn?" De noordelijke Graafschap kent
dan ook vanouds sappige stropersverhalen. Lande
lijke rijverenigingen voeren dan ook graag Sint-
Hubertus in het vaandel.
Slachtmaand
12
Het geslachte varken in zuidwest-Salland. Foto: T. Peet,
Deventer (naar Bakhuis-Braskamp 1998)
Land van Lochem 2008 nr. 3
