Winterfeesten
4%%
Kalenderfeesten in het land van Lochem
van Allerheiligen tot Maria Lichtmis
Dr. Everhard Jans
De studie van kalenderfeesten in de noordelijke Graafschap is natuurlijk vooral terug te
voeren op Hendrik Willem Heuvel, die al in 1909 zijn klassieke boek Volksgeloof en volks
leven bij Thieme in Zutphen publiceerde, en "in één klap" Nederland op de kaart zette wat de
stand van de wetenschappelijke volkskunde betreft, met name in Duitsland en Engeland.
Later zou hij hier nog aan toevoegen zijn prach
tige boek Oud-Achterhoeks boerenlevendat
na zijn dood afgemaakt werd door streek-
historicus en volkskundige Hendrik Odink uit
Eibergen. Deze goede vriend en geestverwant zou
tot ver na de Tweede Wereldoorlog boeken en arti
kelen over de folklore van de Achterhoek het licht
doen zien.
O
O
O
O
Ik heb hem persoonlijk nog gekend, in de jaren vijf
tig van de vorige eeuw. Hij trok mijmerend aan zijn
pijpje, denkend over de historie en heemkunde van
zijn geboortestreek. Tot diep in de nacht brandde het
licht in zijn studievertrek in zijn huis "Hemstea" in
Eibergen. Dan wisten de omwonenden dat Odink weer
schreef en studeerdeAdriaan Buter, geboren in 1918
in Noordijk bij Neede, werd op het spoor van de
volkskunde gezet door de in 1941 overleden Twentse
volkskundige Cato Elderink, bekend geworden door
haar standaardwerk Twènter Laand en Leu en Lèven
uit 1937. Dit boek is de vrucht van jarenlang veld
onderzoek en literatuurstudie in het oosten van
Twente, met als zwaartepunt de streek rond En
schede (Usselo, Buurse etc.). Belangrijk was ook haar
contact met lokale vertellers "an 'n heerd" Adriaan
Buter publiceerde na 1945 veel over kalenderfeesten,
textielfolklore, zeden en gebruiken van Twente en de
noordelijke Achterhoek. Een uitstekende samenvat
ting geeft zijn standaardwerk: Over-IJsselse volks
gebruiken. Een feestelijke ommegang door het jaar,
dat in 1988 bij Waanders in Zwolle gepubliceerd werd.
De latere directeur van het Staring Instituut, drs. Henk
Krosenbrink, heeft talrijke boeken en studieuze arti
kelen op zijn naam staan inzake kalenderfeesten In
1995 schreef hij in Gelders Erfgoed een goed artikel:
"Midwinterhoornblazen, een old gebroek", dat de si
tuatie vroeger en nu in Achterhoek en Liemers in beeld
brengt. Hij is nog steeds actief, ook als auteur van
streekromans rond Winterswijk (het geslacht Wullink,
van den Berg/Almere-Enschede) en kenner van de
volkscultuur.
Voor de herleving van het midwinterhoornblazen in
de noordelijke Graafschap werd belangrijk Gerard
Hazewinkel uit Eibergen, vanuit het onderwijs. Hij
nam, hand in hand met de herleving van dit gebruik
in Twente, het voortouw in de Gelderse Achterhoek.
Dinant Beunk nam de fakkel over, ook later in
Lochem en zet zich geestdriftig in voor een verant
woorde herleving, ook als bouwer van instrumen
ten. Hij werd bekend door een demonstratie
midwinterhoornblazen op het erve Vunderink bij
Eibergen op 30 december 1973 en vele andere activi
teiten. Ik kwam in 1970 met het blazen in Kotten hij
Winterswijk in contact, tijdens de restauratie van het
Scholtenerve Oossink aldaar. Sindsdien wordt er ook
hier geblazen. De houten hoorn beleefde een weder
geboorte!
Everhard Jans schreef twee boeken over het "bloa
zen". Door de volkscultuur van haar eigen boeren-
omgeving te beschrijven, legde dialectschrijfster en
heemkundige Dinie Hiddink uit Lochem veel vast wat
anders verloren gegaan zou zijn in de vaart der vol-
11
VASTE
DAGEN
12nov.
Hemelvaarts
1 nov.
DAGEN
Pinksterdag
1 mei
-Vv Ss.
0NX^
I Nieuwe maan Volle maan
Het kerkelijk jaar (schema)
Land van Lochem 2008 nr. 3
