Tuugkisten in de noordelijke
Graafschap (2)
Dr. Everhard Jans
In mijn vorige artikel over dit onderwerp (Land van Lochem, 6, 2007, nr. 3) riep ik aan het
eind op melding te maken van meerdere exemplaren in particulier bezit, die dan bestudeerd
konden worden. Het resultaat was dat ik in Lochem en omgeving (Laren, Vorden, Harfsen)
verschillende reacties kreeg die tot gezellige visites geleid hebben, met name het opmeten
van stijlzuivere tuugkisten uit de noordelijke Graafschap. Er zijn ook Vriezenveense en
Sallandse kisten in particulier bezit (Lochem en Laren). Veldonderzoek leidt altijd tot frisse
resultaten, die (nog) niet in de boeken staan! Menselijke aspecten spelen daarbij ook een
rol. Wellicht hebben kansels, gestoelten en dooptuinen uit Protestantse kerken in de Gelderse
Achterhoek nog een zekere stilistische invloed gehad. Fraaie voorbeelden uit de zeventiende
eeuw bleven in de reformatorische regio's van de Graafschap bewaard. Samenhang met
Markelose buurtschappen (o.m. Stokkum) is duidelijk.
De resultaten
Alle behandelde kisten zijn uit de late achttiende of de
vroege negentiende eeuw. Ze dragen helaas geen
ingekerfd jaartal. Een Lochemse particulier bezit een
vierpaneels kist uit Ainpsen, gekocht bij een boer
(Exelse tol), die het moderne interieur opluistert. Ka
rakteristiek zijn ook hier de cannelures op de hoek
stijlen van het front. Dit zijn elementen die uit de
Grieks-Romeinse tempelbouw afkomstig zijn: gezon
ken cultuurbezit. De breedte is 1,17 m., de hoogte
66 cm. De kopse kant is door een staande regel in
twee vakken verdeeld (diepte 54 cm.). Stermotiefjes
en cirkeltjes versieren de bovenkant van het front.
Ook hier: eikenhout. De panelen worden door drie
geboorde cirkehnotieven geleed. De cannelures her
halen zich bij de scheidende verticale regels aan weers
zijden van de middenas. De onderste sokkelplank is
accoladevormig versierd. (afbeelding 1)
In Vorden vond ik ook een typisch Noord-Achter
hoeks exemplaar. Hier is het front rijker versierd,
verwant aan Markelose kisten. De bovenste regel
heeft een motief dat ook in Klein Dochteren (Roeke-
visch) voorkomt. Het is een soort krakelingmotief,
dat zich steeds herhaalt, door een vaardige hand
uitgegutst. Deze vierpaneelskist is 2,50 m. breed,
groter dus dan de vorige. Wellicht komt deze kist
van een welvarend boerenerf. De cannelures (gleu
ven) vinden we weer terug op de hoekstijlen. Daar
boven zijn op de hoekstijlen wervelrozetten uitgesne
den. Het krakelingmotief wordt herhaald op de vier
panelen en op de staande regels. De getallen 3,4 en 5
spelen een rol bij de maatverhoudingen. Bij de onder
ste sokkelplank zien we weer het krakelingmotief.
Onder wordt het front afgesloten door een weerke
rende accoladecontour. De diepte van de kist is 59,5
cm. (afbeelding 2)
8
Afbeelding 1
peYcWvërh^ro\<s's0 Y&vcyè VWöftevf
Afbeelding 2
Land van Lochem 2008 nr. 2
