Het geheim achter de beelden van
Willem Berkhemer in de gemeente
Lochem en elders in het land
Nieuwe, tijdelijke plek voor het fonteinbeeld van Willem Berkhemer
Wilma Nijenhuis-ten Arve*
In het Land van Lochem van maart 2007 schreef ik over het fonteinbeeld van de bekende
Lochemse beeldhouwer Willem Hendrik Berkhemer (1917-1998), dat als enige onderdeel
(nog maar voor heel even zoals later zou blijken) overeind bleef staan na de sloop van het
Staring College aan de dr. Cartier van Disselweg te Lochem (afb. 1).
Met dank aan het gemeentebestuur, dat op aandrang van de Monumentencommissie van
Lochem deze "pal als een rots" staande, vijf meter hoge, prachtige fontein redde van de
sloop.
Toen bovenstaand artikel ter perse ging, stond het beeld er nog. Daarna was het fonteinbeeld weg, de
grond werd braakliggend terrein en menigeen vroeg zich af: "Waar is het fonteinbeeld
gebleven?Aan mijn oproep om het beeld te koesteren en te bewaren als symbool van 43 jaar
middelbaar en hoger onderwijs en haar ontwikkeling op de Paasberg en als eerbetoon aan de beeldhouwer
Berkhemer, werd van gemeentewege gehoor gegeven. Men bedacht daar dat het kunstwerk op de gemeente-
werf wellicht door rijdend materieel beschadigd of kapot gereden zou kunnen worden. Om dit te voorkomen
zou daarom tijdelijk een "koesterplek" gecreëerd worden op de Nieuwe Begraafplaats aan de Zutphenseweg.
Voor wie kijken wil: men neme na door het toegangshek gelopen te zijn, het meest linkse pad. Daar prijkt dus
nu onder de bomen de fontein (afb. 2). Helaas ontdaan van het waterbekken, omdat dit niet gespaard kon
worden. Een kniesoor die daarop let, een waterbekken is vervangbaar! Het is de bedoeling van de gemeente
het fonteinbeeld terug te plaatsen op de plek van weleer en wanneer dit niet kan (door de geplande woning
bouw op deze plek) het beeld zijn oorspronkelijke functie, dat wil zeggen- de koppeling aan onderwijs- te
hergeven.
Wat zou dit abstracte, verticale fonteinbeeld ook prachtig contrasteren met de horizontale lijnen van het
nieuwe Staring College, zoals ook bij de oude Rijks hbs en mms (later Staring College) de bedoeling van dit
kunstwerk was. Als suggestie van opbruisende levenslust, van dorst naar kennis, van één bonk levensdurf en
weerbarstig elan, zo eigen aan de jeugd in opgroei. Misschien een idee voor de lustrumviering?
Abstracte beelden, zoals in dit geval het fonteinbeeld, worden na de eerste esthetische beleving vaak interes
santer als men de bedoeling achter de beelden en het persoonlijke levensverhaal van de maker kent. Daarmee
vervul ik mijn gedane belofte om het geheim achter de beelden van Willem Berkhemer te onthullen. Daar hij
44 j aar lang zeer productief als beeldhouwer is geweest (ruim 40 beelden overal in het land) kan ik in dit artikel
niet alle beelden en andere kunstwerken die hij gemaakt heeft behandelen. Ik beperk me tot de beelden in
Lochem en enkele "highlights" elders in het land.
Het beeld "Ontplooiing" en het getal 7
In het plantsoen tegenover de Prins Hendrikschool aan de Zutphenseweg staat nóg een door Willem Berkhemer
gemaakt beeld, getiteld "Ontplooiing" (afb. 3 en 4). Berkhemer was een Lochemse kunstenaar omdat hij
toentertijd met zijn vrouw in de tuinmanswoning van de "Velhorst" woonde en daar op hetzelfde terrein in de
Oranjerie zijn atelier had. Het abstracte beeld is symmetrisch van vorm en uitgevoerd in Portugees kristal
marmer, een marmersoort die alleen in hardheid wordt overtroffen door graniet. Wanneer je het marmer
betast- en dat is ook de bedoeling volgens de kunstenaar- beleef en zie je de kristallen. De achterkant is ook
symmetrisch en anders gemodelleerd dan de voorkant. Het grote beeld werd in 1977 ontworpen en uitge
voerd. Als voorontwerp werd in hetzelfde jaar een model in was geboetseerd en daarna in brons gegoten
(afmeting 36,5 cm hoog, afb. 5). Tijdens het modelleren dacht Berkhemer niet alleen aan de plek waar het
vergrote eindresultaat in steen of ingemetseld aan of in een muur zou verrijzen, maar ook aan een handzaam
12
Land van Lochem 2008 nr. 2
