Borculo en Haaksbergen
Jaren geleden, in 1990, tekende ik in de vestibule van
het huidige restaurant "De Stenen Tafel" te Borculo,
een waterradmolen waar een voorvader van mij in de
negentiende eeuw als molenaar actief was, een klein
maar fijn tuugkistje van twee vierkante panelen aan
de voorkant, 86,5 cm. breed en 53 cm hoog, op ge
profileerde sleden. Als schilderijlijsten worden de pa
nelen met in het midden rozetten omringd door re
gels met drukke kerfsnedeversiering, als angst voor
de leegte. Datering: rond 1750, noordelijke Achter
hoek. De zijkant heeft in het midden een smeedijze
ren hengsel. (afbeelding 9)
Rond 1990 tekende ik een bescheiden kistje met een
frontbreedte van 79 cm. bij een particulier in Haaks
bergen. Het telt twee panelen, heeft geprofileerde
hoekstijlen van 15 cm. en een accolademotief onder
de sokkelplank. Uit vergelijking volgt, dat ook dit
bergmeubeltje uit de noordelijke Achterhoek stamt.
Het werd omstreeks 1750 gemaakt. (afbeelding 10)
Epiloog
Kunsthistorica drs. Petra Clarijs schreef in 1965, in een overzicht van de traditionele wooncultuur van Neder
land: "Het is de vraag of er werkelijk kisten zijn aan te wijzen die typerend zijn voor Drenthe, Twenthe en de
Achterhoek. Zolang wij niet beschikken over tientallen voorbeelden van gelijke typen uit dezelfde streek
moeten we met onze conclusies voorzichtig zijn."*). Dertig jaar later kon ik samen met twee Duitse onder
zoekers aantonen dat er wel degelijk locale varianten van tuugkisten tussen 1620 en 1860 in zwang geweest
zijn, waarbij in Twente het verschil protestants-katholiek in de decoratie tot uitdrukking komt**).
Dat de noordelijke Achterhoek overwegend protestant werd, leidde tot een zekere eenvoud en stilistische
verwantschap, met een beperkt vormenapparaat
Afbeeldingen:
1Kist uit Ampsen, particulier bezit Lochem. Vervaardigd rond 1750
2. Kist uit Klein Dochteren, particulier bezit Vorden. Periode 1750-1800
3. Klein type tuugkist, erve Kots. Periode 1700-1750
4. Vierpaneels tuugkist, erve Kots, periode 1775-1800
5. Kist uit Klein Dochteren, particulier bezit te Exel, periode 1750-1800
6. Vierpaneels tuugkist, familie Roekevisch, Klein Dochteren, periode 1750-1800
7. Tuugkist familie Roekevisch, Klein Dochteren, periode 1700-1750
8. Tuugkist uit Almen, particulier bezit, periode 1750-1800
9. Klein type sledekist, particulier bezit Borculo, ontstaan rond 1750
10. Tweepaneels kistje, particulier bezit Haaksbergen, rond 1750
Tekeningen: auteur
11
Afbeelding 10
P. Clarijs, "De wooncultuur", in: Volkskunst der Lage Landen, Amsterdam/Brussel 1965, p. 30
E. Jans, H. Piepenpott en A. Eiynck, Tuugkisten in Oost-Nederland. Versiering en typologie, Oldenzaal 1994
Afbeelding 9
Land van Lochem 2008 nr. 2
