februari 1914 het volgende te lezen:
"Men schrijft ons: Het was Isadora Duncan, die den
dans van een vermaak en een kunstenmakerij weer
omhoog hief tot een kunst. Niet alleen bevalligheid,
schoonheid van lijn en beweging gaf haar dansen
vorm en inhoud, zij voerde het op tot een kunstuiting
in den volsten en ruimsten zin van het woord. Het
was voor haar een middel tot expressie van ge-
voelsstemmingen. En uit de muziek, die haar dansen
inspireerde, wist zij ongekende rythmen op te roe
pen. Wie herinnert zich niet - om één van haar be
kende 'dansen' te noemen - hoe zij aan een zoo afge
speelde wals als de 'schöne blaue Donau' een geheel
nieuwe, meesleepende rythmiek wist te geven."
Ook haar privéleven was reden voor bewondering
en verguizing. Ze stond volledig achter het eman
cipatiestreven van de vrouw, een belangrijk, maar
ook erg omstreden onderwerp in haar tijd. Ze cho
queerde de conventionele wereld om haar heen door
geen korset te dragen, er openlijk voor uit te komen
dat ze minnaars had en door als ongetrouwde vrouw
kinderen te krijgen. Bovendien was ze atheïstisch en
sympathiseerde ze met het communisme. Het is niet
zo verwonderlijk dat ze op tournees in haar vader
land, de puriteinse Verenigde Staten, op meer weer
stand stuitte dan in Europa, waar ze vanaf 1899 ge
vierd werd.
En dan nog haar liefdesleven. Dat deed destijds veel
stof opwaaien. Volgens biograaf Peter Kurth had
Isadora zich als geëmancipeerde vrouw het recht
toegeëigend om, net als de man altijd al deed, als ze
daar behoefte aan had zelf haar minnaars uit te kie
zen. En ze heeft met ontzettend veel mannen, maar
ook enkele vrouwen (o.a. met de schrijfster Mercedes
de Acosta) een liefdesrelatie gehad.
"Blasco Ibanez, de romanschrijver, noemde mij 'de
vrouwelijke Casanova van Amerika'; en ik denk dat
hij gelijk had", vertelde ze in 1927 aan Sewell Stokes,
de schrijver van het boek Isadora Duncan, an
intimate portrait. Onder haar ontelbaar vele minnaars
bevonden zich zowel zeelieden en chauffeurs als kun
stenaars, acteurs en miljonairs. Vooral gedurende de
laatste fase van haar leven maakte het haar niet uit
wat de achtergrond van haar minnaar was, als hij
maar jong was en er goed uitzag!
Talrijk zijn ook de anekdotes, waarin ze beroemde
mannen vraagt een kind bij haar te verwekken. Be
kendst is het verhaal, waarin ze de Ierse toneelschrij
ver en -criticus George Bernard Shaw zou hebben
gevraagd 'op wetenschappelijke gronden' met haar
te slapen, omdat een baby met haar lichaam en zijn
verstand nooit zou kunnen falen in het leven. Shaw
zou gereageerd hebben met de opmerking: "Ja, mijn
beste, maar veronderstel nu eens dat het mijn lichaam
zou hebben en jouw verstand?" Shaw heeft dit ver
haal later ontkend. Romola Nijinsky laat ons in het
boek Nijinsky weten, dat Isadora ook aan haar man,
de beroemde Ballet Russe danser, een dergelijk voor
stel had gedaan. Nijinski zou alleen maar geglimlacht
hebben, hij had geen woord van haar verzoek begre
pen, omdat hij alleen Russisch sprak en haar vraag
dus niet kon verstaan.
Tijdens de tournee door Rusland, toen ze met Pim
Noothoven van Goor onderweg was, probeerde zij
ook Konstantin Stanislavski, de directeur van het
Moskouse Kunst Theater, te verleiden. Het is bekend,
dat Stanislavski sterke gevoelens voor haar had, maar
toch wist hij niet goed wat hij hier mee aan moest.
Isadora schreef hierover in haar autobiografie: "Toen
het mij was gelukt hem dichter naar mij toe te trek
ken, week hij achteruit, keek mij diep ontsteld aan en
zei: 'Maar wat doen we met ons kind?' 'Welk kind?'
Ons kind natuurlijk.'Wat moeten we daarmee doen?
Ja, zie je, ik zou 't nooit goed vinden, als het werd
groot gebracht buiten mijn jurisdictie, en dat zou toch
niet gaan bij mijn tegenwoordige huishouding.De
buitengewone ernst waarmee hij dat kind behandelde,
was te veel voor mijn zin voor humor en ik schaterde
het uit, waarop hij heel ongelukkig keek, heenging en
in vliegende vaart de hoteltrap afliep."
"Vele jaren later vertelde ik deze geschiedenis met
Stanislavski aan zijn vrouw, die zalig van blijdschap
uitriep: 'O, maar dat is net iets voor hem! Hij vat het
leven zoo ernstig op.'
Voor een paar personen heeft ze veel intensere ge
voelens gekend: vooral voor Edward Gordon Craig,
maar ook voor de miljonair Paris Singer en de Russi
sche dichter Sergej Jessenin. Met de laatste was ze
zelfs enige tijd getrouwd. Dat was opmerkelijk, om
dat ze altijd gezegd had nooit te zullen trouwen.
Pim Noothoven van Goor (1881 - 1932)
Hij was voor haar slechts één van haar vele opper-
17
Isadora Duncan tijdens haar dans (foto uit 1903-'04)
Land van Lochem 2008 nr. 1
