Monumenten in Lochem (19)
Rondom Burgemeester Tjepke Haitsma Mulier
CeesJan Frank
Aan de rand van het bijna honderdjarige villapark Berkeloord, sinds enige tijd een van
rijkswege beschermd stadsgezicht, staat op een door villa's omzoomd pleintje een monumen
tale herinneringsbank. "Gewijd door de burgerij" staat er op te lezen, evenals de naam van
de Lochemse burgemeester T. Haitsma Mulier en de jaartallen 1880 en 1914.
Ruim 34 jaar was Tjepke Haitsma Mulier (1847-1921) burgemeester van de gemeente Lochem, toen hij
in 1914 eervol van zijn taak als burgervader werd ontslagen. Op 10 februari 1880 was hij officieel
aangetreden, het begin van een lang en succesvol burgemeesterschap, voor hemzelf de voortzetting
van dit ambt, dat hij eerder in De Rijp en Graft in Noord-Holland had bekleed. Onder de van oorsprong uit
Friesland (Bolsward) afkomstige Haitsma Mulier zou Lochem zich verder ontwikkelen tot een bloeiende
gemeente met tal van "moderne voorzieningen", een aangename woonstad, waarvoor rond 1880, juist bij het
aantreden van de nieuwe burgemeester, grootse plannen werden ontwikkeld. Al in de jaren zestig en zeventig
van de negentiende eeuw was Lochem een aantrekkelijke vestigingsplek gebleken voor welgestelden uit alle
windstreken. Zij kwamen af op de fraaie omgeving, de uitstekende weg- en spoorverbindingen en het liberale
leefklimaat. De komst van een nieuwe, jonge burgemeester - Haitsma Mulier was bij zijn aantreden 33 jaar -
bracht nog meer nieuw elan.
De Nieuweweg en "de vennootschap"
Het burgemeestersgezin bewoonde een prachtige, rond 1880 opgeleverde villa aan de Zwiepseweg, het mo
numentale Beau Regard, gelegen in een grote tuin, schuin tegenover de entree tot de Nieuweweg. Deze was
in de jaren tachtig het paradepaardje van 'de vennootschap" (vanaf 1882 "de Lochemse Bouwvereniging"),
speciaal opgericht voor de ontwikkeling en de exploitatie van een prestigieuze villabuurt aan de rand van
Lochem. Tussen 1880 en 1885 verrezen langs de Nieuweweg, tevens het tracé van de stoomtramlijn naar
Borculo, de eerste grote villa's, pensions en het gerenommeerd hotel Stad Lochem. Hiermee werd ook een
flinke impuls gegeven aan het toerisme, dat voor Lochem en omgeving een belangrijke inkomstenbron zou
worden. In de "vennootschap" zaten de Gebr. Naeff (leerfabrikanten), de Gebr. L. en A.J. Reerink en Zn.
(aannemers) en de oorspronkelijk uit Twello afkomstige rentenier W.O. Kerkhoven, heren van aanzien in
Lochem, die we bij verschillende initiatieven aan het einde van de negentiende eeuw telkens weer tegenko-
Remonstranten
Een opmerkelijk feit is, dat de leden van de "vennootschap" in 1878 ook betrokken waren bij de oprichting
van de Remonstrantse Gemeente in Lochem en de bouw van de kerk, die veel gegoede en ontwikkelde
burgers naar zich toe trok. Ook de nieuwe burgemeester, die in 1880 naar Lochem kwam, was een remons
trant! Van het een kwam het ander. Door de aanwezigheid van veel vrijzinnig ingestelde welgestelden ("libe
rale grootburgers" werden ze ook wel genoemd), die elkaar in kerk en sociëteit troffen, kwam in Lochem een
modern sociaal en cultureel leven tot ontwikkeling. Onder andere de remonstrantse dominee A.K.E. Horst
speelde hierin een belangrijke rol. Eigentijdse nutsvoorzieningen veraangenaamden het leven in de kleine
landstad, de infrastructuur, de volkswoningbouw en de gezondheidszorg werden verbeterd en er ontstonden
allerlei culturele voorzieningen zoals de sociëteiten en de schouwburg. Zo stonden dominee Horst, W.O.
Kerkhoven en A. Staring in 1885 aan de wieg van het Verfraaiingsgezelschap en vinden we enkele van deze
heren, mét burgemeester Haitsma Mulier ook weer rond de tafel in 1888 als er gesproken wordt over de
oprichting van de vereniging Het Ziekenhuis, een initiatief van o.a. dominee Horst. Het Lochemse ziekenhuis
opende begin 1890 zijn deuren. Dezelfde dominee was ook voorzitter van de commissie van het Volkshuis dat
in 1892 feestelijk werd geopend.
Afscheid van de burgemeester
In 1914, Tjepke Haitsma Mulier was 67 jaar, nam hij afscheid van de Lochemse burgers. Hun dankbaarheid
voor alles wat in de lange ambtsperiode tot stand was gebracht, werd tot uitdrukking gebracht in de aanbie
ding van een kloeke herinneringsbank. Die kreeg een prominente plek, midden op het Mariaplein, aan de rand
van het nieuwste deel van de Lochemse villawijk, Berkeloord, dat rond 1910 volop in ontwikkeling was.
12
Land van Lochem 2008 nr. 1
