zich richten op het ontwikkelen van lucratieve bouwprojecten, inspelend op de behoefte aan goedkope villa's
(vaak geschakeld, met beperkte tuinen). In Lochem bouwde aannemer Olthof aan de Barchemseweg een rij
grote middenstandswoningen, naar ontwerp van de Lochemse architect Beeftink. Ook in de Lochemse villa
buurten aan de Nieuweweg en in Berkeloord wisten aannemers en architecten interessante projecten van de
grond te tillen. De gebroeders Reerink bouwden er rond 1900 al als aannemer vele dubbele herenhuizen en
architect J.J. Hellendoorn uit Oldenzaal ontwierp op Berkeloord omstreeks 1910-1915 een hele reeks kost
bare villa's.
Nieuwe belangstelling voor de historische bouwstijlen
Als een soort reactie op de Jugendstil en het sobere rationalisme van Berlage ontstond kort na 1900 een
belangrijke stroming, de nieuw historiserende stijl, waarvan ook in Lochem en omgeving karakteristieke
voorbeelden bewaard zijn gebleven. Vooral in de (conservatieve) commerciële wereld en in de grote groep
behoudende welgestelden kon men
niet zo goed uit de voeten met de
sobere, ingetogen stijl van Berlage.
Deze was niet representatief ge
noeg en droeg onvoldoende het
beeld van de groeiende welvaart
uit. Diverse architecten gingen zich
opnieuw oriënteren op de traditio
nele bouwstijlen uit het verleden,
zonder daarbij moderne bouw
technieken en bouwmaterialen uit
het oog te verliezen. Hierbij richtte
men zich op historische stijlen uit
vooral Duitsland, Engeland, Ame
rika en ook Nederland zelf. Als ge
heel duidt men deze veelzijdige
stroming, die tot in de jaren twin
tig doorloopt en een internationaal
karakter had, aan met "Her
oriëntatie". In Nederland was met
name een Duitse studie over de ar
chitectuur rond 1800, door de
Berlijnse architect Paul Mebes in
vloedrijk. Dit rijk geïllustreerde
boek was bedoeld als voorbeeld
boek, waaruit de moderne archi
tect inspiratie kon halen voor zijn
nieuwe ontwerpen. Er stonden
vooral Duitse gebouwen in afge
beeld uit het einde van de 18de eeuw,
die werden geroemd om hun een
voudige, maar imponerende bouw
volumes en ingetogen decoraties.
In ons land werd ook inspiratie
gezocht bij de aan de Duitse voor
beelden verwante voorname Ne
derlandse baksteenarchitectuur uit
de late 17de en de 18de eeuw.
Hierbij ging het om grote, impo-
santé gebouwen met een statig
karakter, een symmetrische op
bouw en een streng gelede voorgevel met de hoofdingang, geaccentueerd door natuurstenen ornamenten en
trappen in het midden. De daken zijn dominant aanwezig in het ontwerp en vaak voorzien van een luxe
leiendekking, veel dakkapellen en grote schoorstenen op de hoeken. De vensters hebben roedenramen en
vaak ziet met allerlei klassieke details als zuilen, kroonlijsten en timpanen in het ontwerp.
De op deze historische voorbeelden gebaseerde stroming staat, verwijzend naar het boek van Mebes ook wel
bekend als Um 1800- stijl.
De ideeën van deze stroming werden vooral toegepast in de rijk uitgevoerde commerciële architectuur van
grote kantoor- en handelsgebouwen, warenhuizen en hotels, en voorts grote landhuizen en scholen, kortom
20
Landhuis De Hooge Boekel te Lonneker, een ontwerp van het bureau Van
Nieukerken uit 1925 (afbeelding uit M. Lucassen etc.)
Villa in Um-1800 trant in villapark Berkeloord
Land van Lochem 2007 nr. 2
