Rond de Eerste Wereldoorlog
In tegenstelling tot de ons omringende landen had de
Eerste Wereldoorlog slechts een beperkte invloed op
de (steden)bouwkundige ontwikkelingen in Neder
land. Sterker nog, in het tweede decennium van de
20ste eeuw vonden in ons land allerlei spraakmakende
ontwikkelingen plaats op het gebied van architectuur
en stedenbouw. Het waren de hoogtijdagen van de
Amsterdamse school en er ontstonden enkele indruk
wekkende stedenbouwkundige projecten. Daarnaast
maakte de luxe landhuis- en villabouw een belangrijke
bloeiperiode door, mede het gevolg van de economi
sche voorspoed van de eerste 15 jaar van de nieuwe
eeuw. Ook in Lochem was dit het geval, waar rond
1910 het villapark Berkeloord werd aangelegd, wat
leidde tot veel villabouwactiviteiten in de jaren daarna.
In de jaren twintig en dertig werden nog vele villa's
en middenstandswoningen gebouwd op de nog lege
plekken in het villapark en ook langs de uitvalswegen
(Barchemseweg, Zutphenseweg, Zwiepseweg) en de
nieuw aangelegde buurtjes aan weerszijden van de
Barchemseweg. Ook bij Gorssel, Eefde en Epse ont
stonden in de bossen riante villa- en middenstands
buurten en waren de bouwpercelen langs de grote
doorgaande wegen gewilde locaties voor de bouw van
woonhuizen. Beide toenmalige gemeenten profileer
-li I* c 1 11 *1 1* Villapark DerKeioord
den zich als geliefde vestigingsplek voor iedereen die
op zoek was naar rust, natuur en een breed aanbod aan moderne voorzieningen, goed bereikbaar via weg en
spoor. We moeten dit in het licht zien van enkele voor deze periode karakteristieke algemene ontwikkelingen.
De eerste is de opkomst van een brede middenklasse in de Nederlandse samenleving. In de eerste helft van de
20ste eeuw vond een gestage overgang plaats van de uitgesproken geïndustrialiseerde en rurale Nederlandse
samenleving in een samenleving, waarin handel en dienstverlening een steeds belangrijker plaats gingen inne
men. De detailhandel groeide sterk, evenals het ambtenarenapparaat en er ontstond ook veel werkgelegenheid
in de medische sector, de zorg en de maatschappelijke dienstverlening. Hierdoor ontwikkelde zich een om
vangrijke nieuwe klasse, de ge
goede middenstandsklasse, die op
passende wijze gehuisvest wenste
te worden. In de jaren twintig en
dertig zien we dan ook een explo
sieve groei in de aanleg van
middenstandswoonwijken in vele
Nederlandse dorpen en steden.
Een tweede belangrijke ontwikke
ling in de eerste helft van de 20ste
eeuw is de onder welgestelden
groeiende belangstelling voor het
wonen buiten de dicht bevolkte
stad. Mede door de groeiende mo
biliteit (trein, tram, auto) kwam het
wonen in de bosrijke suburbane
zones rond plaatsen in het Gooi,
de duinenstreek en de Veluwezoom
in de mode, niet alleen midden in Olthofhuizen aan de Barchemseweg, ansichtkaart uit circa 1930
de vrije natuur, maar ook in ruime,
groene villawijken en op grote percelen langs de uitvalswegen. In Lochem was deze ontwikkeling eind 19de
eeuw al in gang gezet, de vroegere gemeente Gorssel ontwikkelde zich na 1900, mede door de strategische
ligging tussen Zutphen en Deventer tot geliefde vestigingsplek voor welgestelden.
Een ander interessant aspect van de enorme bouwactiviteit is het grote succes van de particuliere aannemers
en kleine bouwondernemers, de projectontwikkelaars avant la lettre, met name in de projectmatige midden
stands- en villabouw in de jaren tien, twintig en dertig. Banken, handels-, verzekerings- en beleggings
maatschappijen, speciaal voor het doel opgerichte instellingen en ook kleine particuliere ondernemers gingen
19
LOCH EM, Barohemsche weg.
Land van Lochem 2007 nr. 2
