gia's, erkers en torentjes, flessenhalsvormen, hoef
ijzervormige bogen en veel kleurige decoraties. Op
de daken zien we vaak doorgestoken opzetstukken,
waartussen sierlijke ijzeren hekwerken zijn geplaatst.
Harde materialen, zoals gepolijst graniet en hardsteen
met ingeslepen scherp omlijnde decoraties zijn ge
liefd, net zo als gladde, liefst geglazuurde dakpannen
en bakstenen in felle kleuren. Ook gietijzer werd van
wege het lichte karakter graag toegepast, bijvoorbeeld
voor kolommen in winkelpuien en als lateibalken bo
ven gevelopeningen.
De toepassing van harde en lichtgekleurde bouwma
terialen speelde een belangrijke rol. Afwasbaarheid,
gladheid en lichte kleuren van de bouwmaterialen zorg
den voor een schone bouwkunst in de letterlijke zin
van het woord. Dit is te zien in het licht van de toene
mende aandacht voor hygiëne in deze periode. Voor
winkelpuien en kozijnen werd vaak blank gevernist
teakhout toegepast. In de diverse onderdelen van de
architectuur werden de planten- en diermotieven
gestileerd aangebracht. In de binnenstad van Lochem
zijn nog enkele fraaie winkelpuien in deze stijl te zien.
Het was dan ook vooral een modieuze stijl, toegepast
voor winkels, zoals slagers, bakkers, kruideniersza
ken en modemagazijnen. Deze winkels, die rond 1900
7rsterk in aantal toenamen, waren bij uitstek de uitdragers
van het moderne leven. Met behulp van de uiterst
modieuze Jugendstil werd de aandacht getrokken. In de woonhuisbouw werkte de stijl op eenvoudiger ma
nier door in de toepassing van combinaties van rode baksteen, wit pleisterwerk en fel gekleurde dakpannen,
subtiele details in kozijnen en paneeldeuren, glas-in-loodramen en tegeltableaus.
Door de sterke nadruk op het decoratieve werd de nieuwe stijl al snel door critici afgedaan als wansmaak en
verketterd als zweepslagstijl of sla-oliestijl. Deze laatste benaming was naar aanleiding van een affiche, die Jan
Toorop in 1895 maakte voor de Nederlandse Oliefabrieken in Delft, geheel in de sierlijke belijningen van de
Jugendstil.
Chaletstijl of stadsvakwerkstijl
In de jaren tachtig en negentig van
de 19de eeuw is er onder invloed
van ontwikkelingen in onder meer
Engeland een nieuwe tendens te
bespeuren in de bouw van villa's
en herenhuizen. Langzamerhand
raakten de streng ogende wit ge
pleisterde villa's en herenhuizen,
waarvan in Lochem nog goede
voorbeelden zijn te zien aan de
Nieuweweg en de Graaf Ottoweg
(Bella Vista!) uit de mode. De schil
derachtige, rustieke villa deed haar
intrede. Dit bouwtype werd geken
merkt door een vrije plattegrond,
een asymmetrische opzet en het
vermengen van klassieke met schil
derachtige motieven uit verschil
lende historische stijlen. De villa's
waren rijkelijk voorzien van aller
lei gepleisterde details, gecompli
ceerde dakvormen en toegevoegde elementen als serres, trap- en arkeltorentjes. Eind 19de eeuw verschenen
er geleidelijk aan steeds meer elementen, die de panden een zo mogelijk nog schilderachtiger aanzien gaven.
De voorliefde voor een rustieke ornamentatie uitte zich in de toepassing van veel houtwerk, onder de ver
overstekende daken aangebrachte sierspanten en korbelen, topgevels met vakwerkconstructies en rijk gesne-
16
Detail winkelpui Walderstraat 17, Lochem ,,111 1
Villa aan de Haitsma Mulierlaan in Lochem
Land van Lochem 2007 nr. 2
