De Amsense Broeckbeeck (1)
Gerrit J. Perfors
In het huisarchief van kasteel Ampsen is de hiervoor afgebeelde kaart aangetroffen. Van
wege de teksten op de kaart uit de 17de eeuw kreeg de Leeskring Paleografie het verzoek
van Jhr. mr. R.E.W. van Weede deze leesbaar en begrijpelijk te maken.
De kaart heeft de afmeting van 50 x 65 cm en
is waarschijnlijk met potlood getekend. De
bijschriften zijn met de ganzeveer uitgevoerd
en vervolgens is de kaart met waterverf ingekleurd.
Verder zien we aan de kaart dat deze schetsmatig is
getekend.
De kaart is gemaakt door Nicolaes van Geelkercken
(ca 1585 - 1656). Deze werd in 1630 aangesteld als
"Lantmeter en Caertmaker" van het Vorstendom Gelre
en de Graefschap Zutphen.
De kaart is niet op schaal, maar "naar den oogen-
schijn" getekend of zoals door landmeters ook wel
eens werd gezegd met de schaal van "één op oog".
De kaart is gedagtekend "de lesten Febryari des jaers
1643".
Overheden lieten kaarten maken van provincies of
steden en landgoedeigenaren van hun totale grond
bezit. Als er een lokale (detail)kaart uit die tijd bestaat
kun je bijna altijd zeggen dat er een grens- of ander
geschil aan ten grondslag ligt.
Dat er tekst op deze kaart staat betekent dat de kaart
alleen om de daar in genoemde reden is gemaakt.
Natuurlijk kunnen wij tekst en opschriften vandaag
de dag ook gebruiken om bijvoorbeeld de historie
van de namen of het gebruik van kavels land te ach
terhalen.
De Amsense Broeckbeeck, later genoemd de Tank-
horsterbeek, liep van de Bolksbeek naar de Berkel bij
Lochem en had als functie o.a. de uitwatering van
het Ampsense Broek en overige gronden aan weers
zijden van deze beek. Maar er werd ook gevist. Bij C
en D zien we "steigers" getekend als aanlegplaats ten
behoeve van de visserij. In het Rijksarchief te Arnhem
zijn van deze kaart twee exemplaren aanwezig, maar
dan in nette uitgewerkte vorm. Eén van de kaarten
was gemaakt in opdracht van de heer van Ampsen
en de tweede in opdracht van de Stadt Lochem.
De tekst
Bij vergelijking van de schetskaart met de nette of
manuscriptkaart valt op dat de eerste meer tekst
bevat dan de manuscriptkaart. Hierbij staat het meer
dere deel van de tekst (zie de rechterzijde van de kaart)
afgebeeld en getranscribeerd. De overige tekst en de
kaartinhoud zal volgende keer besproken worden.
Den selven dagh vor[schreven] hebben de burge-
meysters van lochem haeren stadt-dienaer aen mij
gesonden; ben daer naer gevolgt en[de] haere
begheerten gevraegt, verstande dat het dese kaert
aenginge, heb haer geprysentiert van gelijcken tedoen,
maer hebben sulx geweygert, gekartiert op jaer en
dagh vors[chreven]
Door mij, Nicolas van Geelekerk
Lantmeter des Vorsten[domb] Gelre
En[de] Gr[aefschap] Zutphen
1643
NGk
Met andere woorden:
Dezelfde dag als in de tekst (links op de kaart) ge
noemd hebben de burgemeesters (wethouders) van
Lochem de stadsbode naar mij gestuurd en ben ik
met deze mee gegaan en de Burgemeesters gevraagd
welke wens ze hadden. Omdat ik begreep dat het
deze kaart betrof heb ik de burgemeesters aangebo
den een zelfde kaart te maken gedateerd op eerder
genoemd jaar en dag, maar zij hebben zulks gewei
gerd.
Nu blijkt dat er later toch ook opdracht is gegeven
voor een net exemplaar door de Stadt Lochem zal in
eerste instantie mogelijk de prijs een rol gespeeld heb
ben bij de onderhandelingen maar ook het feit dat de
heer van Ampsen de oorspronkelijke opdracht tot het
maken van de kaart heeft gegeven en niet de Stadt
Lochem.
28
Land van Lochem 2006 nr. 2
