Unieke tentoonstelling in Museum Het Valkhof te
Nijmegen
De gebroeders Van Limburg, Nijmeegse meesters aan het Franse hof (1400-1416),
30 augustus tot en met 20 november 2005
Hoogtepunt
Het absolute hoogtepunt van de middeleeuwse schil
derkunst. Zo noemen kunsthistorici en liefhebbers
de miniaturen van de gebroeders Van Limburg. Hun
schilderingen bepalen vandaag de dag nog het beeld
van het religieuze, adellijke en alledaagse leven in de
Middeleeuwen.
Voor het eerst wordt aan deze scheppers van
Les Très Riches Heures en Les Belles Heures - we
reldberoemde getijdenboeken, gemaakt in opdracht
van de machtige Franse hertog Jean de Berry - een
overzichtstentoonstelling gewijd. De primeur is aan
Museum Het Valkhof in Nijmegen, de stad waar de
drie broers kort voor 1400 werden geboren en hun
opleiding genoten. Van 30 augustus tot en met 20
november 2005 vindt hier de ambitieuze expositie De
gebroeders Van Limburg. Nijmeegse meesters aan het
Franse hof (1400-1416) plaats.
Het initiatief zorgt volop voor opwinding. Want voor
het eerst en voor het laatst worden tezamen zoveel
originele manuscripten tegelijk getoond, die Paul,
Herman en Johan van Limburg hebben geïllustreerd.
Vier van de (ons bekende) zes boekwerken zijn er te
zien. Wie dus wil genieten van deze schat aan origi
nelen: het is nu of nooit.
Hart van de tentoonstelling vormen 17 originele pagi
na's uit Les Belles Heures, afkomstig uit het Metro
politan Museum of Art in New York, daarnaast zijn
La BibleMoralisée en Les Petites Heures uit de Biblio-
thèque nationale de France in Parijs en het Valerius
Maximus manuscript uit de Biblioteca Apostolica
Vaticana in Rome aanwezig. Na de presentatie in
Nijmegen gaan de kwetsbare originelen uit Les Belles
Heures terug naar New York en worden ze niet meer
uitgeleend. Ze verdwijnen definitief uit het zicht van
het Europese publiek. De expositie is het hoogtepunt
van de feestelijkheden rond het 2000-jarig bestaan
van Nijmegen.
Nooit eerder gezien, nooit meer te zien. Les Belles
Heures is in bezit van het Metropolitan Museum of
Art in New York. Dit vroeg-15de-eeuwse getijden
boek is zelden voor het publiek te zien. Omdat het
boek momenteel wordt gerestaureerd, is het tijdelijk
uiteengenomen. Bij hoge uitzondering wist Museum
Het Valkhof toestemming te krijgen om maar liefst
tien dubbele pagina's met in totaal 17 miniaturen in
bruikleen te krijgen. De restauratie maakt het eenma
lig mogelijk om de miniaturen naast elkaar aan het
publiek te tonen (ingebonden kunnen er maar twee
pagina's tegelijk worden gepresenteerd).
Unieke bruiklenen
Bruiklenen uit topmusea, kerken en kloosters. Mu
seum Het Valkhof wist voor deze expositie ongeveer
100 bruiklenen te verwerven uit collecties van top-
musea, maar ook van particulieren, kerken en kloos
ters over de hele wereld. De schatkamer wordt ge
vormd door de 17 originele miniaturen uit Les Belles
Heures, naast La Bible Moralisée de Philippe le Hardi,
Les Petites Heures du Duc de Berry en het Valerius
Maximus manuscript. Behalve deze originele boek-
schilderingen van de gebroeders Van Limburg ziet men
handschriften, paneelschilderijen, beeldhouwwerken
en edelsmeedkunst van tijdgenoten en navolgers uit
onder andere de Royal Collection van Hare Majesteit
de Koningin van Engeland in Windsor Castle en het J.
Paul Getty Museum in Los Angeles.
Kunsttraditie in het hertogdom Gelre
De tentoonstelling werpt licht op de rijke kunsttraditie
binnen het hertogdom Gelre, die de gebroeders artis
tiek vormde. De stad Nijmegen was het belangrijkste
cultuurcentrum binnen deze regio die zich uitstrekte
van Roermond in het zuiden tot Hattem in het noor
den en Geldern (D) in het oosten. De inwoners van
Nijmegen ging het rond 1400 voor de wind, dankzij
de internationale handel met de Oostzee en Engeland.
De stad sloot zich aan bij de Hanze. Kunst en cultuur
profiteerden hiervan. Wegens de permanente kerken-
en kloosterbouw en de aanwezigheid van de Gelderse
hertogen waren in de stad edelsmeden, houtsnijders,
beeldhouwers en schilders actief. Het geslacht Van
Maelwael, waartoe ook de gebroeders Van Limburg
behoorden, maakte naam met het beschilderen van
wapenschilden, harnassen en vaandels.
Zeldzame hereniging
In de 18de- en 19de-eeuw werden door verzame
laars veel miniaturen uit middeleeuwse manuscripten
gescheurd voor de verkoop. Miniaturen die oorspron
kelijk tot één boekwerk behoorden, maar in voorbije
eeuwen werden gescheiden, worden nu in Museum
Het Valkhof herenigd. Voor deze unieke gelegenheid
worden onder meer twee belangrijke miniaturen uit
The Royal Collection in Windsor samengebracht met
het Casanatense missaal, waartoe zij oorspronkelijk
behoorden. Dit handschrift behoort tot de collectie
van de Biblioteca Casanatense te Rome en werd om
streeks 1400 geïllustreerd door een Gelderse minia
turist.
Les Très Riches Heures du Duc de Berry, wellicht het
beroemdste getijdenboek van de hand van de gebroe-
12
Land van Lochem 2005 nr. 2
