Een kleine geschiedenis
Herinneringen aan de Bevrijding!
Na de Slag om Arnhem werden
in Loehem (eind november
begin december 1944) veel huizen
door de Duitsers gerekwireerd
voor de Voedselvoorziening.
Zo kwamen wij (mijn moeder en
ik) na twee verhuizingen tereeht
in 't Veen, bij de familie Potman.
Eerst moesten we ons huis aan de
Barehemseweg in één dag verla
ten. We trokken in bij kennissen,
verder op, die een klein huisje had
den, maar moesten daar ook uit na
een week. Het "vaste" melkadres
van die familie bood uitkomst en
zo kwamen wij op die boerderij,
waar we de laatste oorlogswinter
doorbraehten.
Op 1 april 1945 naderden de En
gelse of Canadese troepen de
grens. Op die zondagmorgen flo
ten de kogels over de boerderij, dus
iedereen bleef binnen! Tegen de
middag werd het stil en plotseling
kwam een jongen op de fiets over
de zandweg gereden, die riep: "De
Geschiedenis is het verhaal van
het menselijk handelen. Velen
van ons zullen zieh het vak ge-
sehiedenis uit hun schooljaren met
weinig sympathie herinneren. Voor
hen was het puur een leervak: jaar
tallen stampen, vreemde namen
onthouden tot en met de repetitie,
het liefst niet langer. Gesehiedenis
was: oorlogen om de maeht, vre
desverdragen met landjepik in het
groot, de grote veldslagen, nieuwe
vredes als eendagsvliegen.
Die voorkeur voor de grote ge
beurtenissen was het gevolg van
tijdgebrek; er was op sehool wel
meer te doen dan over gesehiede-
nis praten. De belangstelling van
jonge mensen werd hierdoor niet
groter; die is meer gerieht op de
toekomst. Velen van ons beginnen
pas na hun 5Oste aan het Grote
Omzien.
Kijken naar mensen
Gesehiedenis is altijd, direet of in-
Tommies bunt bie den Dollehoed"!
Wij waren helemaal enthousiast en
samen met Hendriek en Mineke
gingen we meteen op weg. De
hond namen we mee en die kreeg
een oranje strik om! We liepen het
pad af riehting Barehemseweg en
door het bos reehtsaf naar de
Dollehoed. Daar zagen we in de
verte de soldaten met verrekijkers
op ons gerieht. Het bleken Cana
dezen. Maar we werden meteen
gewaarsehuwd terug te gaan naar
huis en die oranje strik af te doen
- dat was te gevaarlijk, want wij
bevonden ons nog op vijandelijk
terrein! Ze waren nog niet verder
opgerukt dan de Dollehoed!
's Avonds legerden de troepen zieh
in het bos ten noorden van de boer
derij. Het was een fantastiseh ge-
zieht: na al die jaren van verduiste
ring, overal liehtjes van kampvuur
tjes!
De volgende dag steeds aanloop
van militairen, die ehoeola en
direet, een verhaal, over mensen.
Gesehiedenis is het kijken naar
mensen, het is de kunst om in de
huid van die mensen te kruipen,
proberen te denken wat zij daeh-
ten, iets van hun hoop en vrees te
ervaren. Hen zonder een oordeel
tot hun reeht te laten komen. Men
sen zoals wijzelf. Het is nodig dat
het verhaal van de mensen wordt
opgesehreven. Anders verdwijnen
hele generaties spoorloos.
Massa of enkeling?
Als je de grote boekwerken over
de Tweede Wereldoorlog leest, hun
verslagen van de grote troepen
bewegingen of vastgelopen opmar
sen, is het alsof je als toesehou-
wer in de berm van de weg staat
en de kolossale tanks voorbij ziet
en hoort en voelt rollen met hier
en daar eompagnieën infanterie of
troepen bemodderde krijgsgevan
genen met hun 'eastern look'.
Een enkele keer verandert het beeld:
eipoeder wilden ruilen tegen verse
eieren van de boer! En dan kwam
de boerin mij vragen: "kom nog es
efkes proaten", want zij en haar
doehters kenden geen Engels.
Intussen gingen in Loehem en La
ren de geveehten door, waarbij
enkele huizen aan de Barehemse-
weg in brand werden gesehoten.
Ons huis bleef staan en we kon
den er na de bevrijding weer in te
rug. Maar voor mij was "de" Be
vrijding op 1 april in 't Veen.
Aan de oorlogswinter op de boer
derij bewaar ik de beste herinne
ringen. Er was een warme sfeer,
veel mensen werden geholpen,
géén honger: met melk, de slaeht,
rogge, et eetera.
Twee meisjes uit het westen ble
ven op hongertoeht hangen en 't
was gezellig met veel jonge meis
jes (de jongens moesten zieh sehuil
houden!).
E.B.C. Kortlandt- ten Zeldam
er stopt een tank, een man klimt er
uit en begint een praatje, het praatje
wordt een verhaal ....personal
history.
60 Jaar
Tot onze eigen gesehiedenis be
hoort ook de laatste grote oorlog
in onze buurt, nu 60 jaar geleden
uitgevoehten. De sporen ervan zijn
grotendeels verdwenen. Verwoeste
huizen zijn gerepareerd of her
bouwd. Op de Loehemse Berg zijn
nog wat ingevallen loopgraven te
zien. En dan zijn er natuurlijk nog
de militaire begraafplaatsen Greb-
beberg, Margraten, Oosterbeek,
Groesbeek, Holten en Ysselsteyn.
Daar bladerend in de registers krijg
je de beklemmende gedaehte: dit
is de database van het dodenrijk.
Wie er langs de rijen graven loopt
komt in de verleiding meer aan ge
tallen en nummers te denken dan
aan mensen. De opsehriften van
deze soldatengraven vertellen ons
25
Land van Loehem 2005 nr. 1
