ifeoi.
begonnen met de sloop van de
Molenpoort11. Hoewel de stads
poorten verdwenen, bleven de
ophaalbruggen voorlopig bestaan.
Bij de straatingangen werden
wachthuizen gebouwd, waarvan er
tegenwoordig nog één min of meer
resteert. Het is het tegenwoordige
horecapand op de aansluiting van
de Zuiderwal op de Smeestraat,
waar vroeger de bekende firma
Swaters gevestigd was. In 1842
werden de ophaalbruggen vervan
gen door vaste stenen bruggen.
Oude afbeeldingen van de
stadspoorten
Er bestaan twee tekeningen van de
Walderpoort en de Molenpoort zo
als deze er in het begin van de 17de
eeuw zouden hebben uitgezien.
De prenten zijn echter pas rond
het midden van de 18de eeuw ge
tekend door Jacobus Stellingwerf,
die zich waarschijnlijk, met een
hoge mate van vrijheid, heeft geba
seerd op een bestaande afbeelding
of één van de oude stadsplatte
gronden van Lochem. De weerge
geven situaties zijn daarom niet
zo betrouwbaar. Beide tekeningen
tonen de poorten en muren in staat
van verval. Van de Walderpoort is
de binnenpoort nog min of meer
intact, maar van de buitenpoort is
de bovenbouw ingestort (afb.9).
De poort zelf is weergegeven
als een bouwwerk met zadeldak
en een klein torenspitsje. Rechts
op de tekening is een muurtoren
zichtbaar, waarvan het bovenste
gedeelte is afgebrokkeld. Op de
tekening van de Molenpoort is
een eenvoudig poortgebouw met
schilddak en rondboogdoorgang
te zien, die sterke overeenkomsten
vertoont met de situatie die via
de oudere stadsplattegronden kan
worden gereconstrueerd (afb.8).
Links zien we een vrij grote ronde
muurtoren met schietgaten. Dit
moet één van de tot laag rondeel
veranderde middeleeuwse vesting
torens zijn geweest. Jan de Beijer,
de bekende kunstenaar die in 1743
Lochem bezocht en er de Markt en
het stadhuis heeft getekend, moet
ook de vervallen restanten van
de middeleeuwse vestingwerken
hebben gezien. Helaas vond hij
ze niet de moeite waard om ze op
tekening vast te leggen. Zijn weer
gave van de stad, gezien vanaf de
Paasberg, toont geen spoor meer
van de vroegere omwalling, maar
wel het vele groen van de lom
merrijke stadswandeling die in de
18de eeuw rond de grachten was
aangelegd.
De Blauwe Toren
Een van de belangrijkste schakels
in de Lochemse stadsmuur was
de Blauwe Toren. Deze stond op
de zuidwestelijke hoek van de
vesting, bij de ingang van de tegen
woordige Blauwe Torenstraat. Het
bolwerk, dat ook wel bekend stond
als het 's Lands Huys, had niet al
leen militaire betekenis, maar dien-
de ook als stadsgevangenis, ge
rechtshuis en administratief cen-
trum12. De "Schultis binnen en bui
ten Lochem" had er volgens Prop
zijn zetel13. In de 19de eeuw werd
het pand verbouwd tot Franse kost
school voor meisjes. Na verhuizing
van de school naar de Nieuwstad
(Celebes) in 1867 diende de Blau
we Toren nog enkele jaren als
huurwoning en als wees- en zie
kenhuis. In 1881 viel het doek
voor het enige overblijfsel van de
middeleeuwse ommuring en werd
de Blauwe Toren geheel gesloopt.
Hoe de Blauwe Toren aan zijn
naam kwam is niet met zeker
heid bekend. Misschien verwijst
de naamgeving wel naar het ma
teriaal, waarmee de buitenzijde
van de toren mogelijk geheel of
gedeeltelijk was bekleed, hard
steen, dat ook wel bekend stond
als "blauwe" of "grauwe" steen.
Ook kent het middelnederlands het
woord "blouwen" in de betekenis
van ranselen of afrossen. Dat zou
goed kunnen passen bij één van
de functies: in de kelders van de
Blauwe Toren bevond zich de be
ruchte stadsgevangenis, waarin ge
vangenen, met kettingen geketend
RV *44
|v ..i r.S-.-CÏ. Ofoji*
-»-.wy
Loch em
ftM
AÖ4.
;ura xxiiii.
ajrerce Ja Cattohn
e Jrccro Cattohci fopra
rmaercrno
Afb. 7. De aangepaste versterkingen in 1
Fiandra, Antwerpen, 1609.
9, door P. Giustiniano, in: Delle guerre di
Land van Lochem 2004 nr. 2
Afb. 8. De Molenpoort in 1607, volgens
een 18de-eeuwse tekening van
Jacobus Stellingwerf.
Afb. 9. De Walderpoort ('t Walderpoor-
tje) in 1607, in de 18de eeuw getekend
door Jacobus Stellingwerf.
