Boekensignalement
CeesJan Frank
In deze rubriek worden nieuwe uitgaven ge
Lochem een rol speelt.
K. van der Hoek, J. van Eck, J.C. Riemens, Kadastrale
Atlas Gelderland 1832. Lochem, Laren. Verwolde,
uitgave van de Stichting Werkgroep Kadastrale Atlas
Gelderland, Arnhem/Velp 2003
In december 2003 zag het lang verwachte deel Lo-
chem, Laren en Verwolde van de Kadastrale Atlas
Gelderland 1832 eindelijk het levenslicht. De Stich
ting Werkgroep Kadastrale Atlas Gelderland is al ja
ren actief met het uitgeven van atlassen en heeft dus
nu ook de omvangrijke atlas voor de tegenwoordige
gemeente Lochem uitgebracht. Het Historisch Ge
nootschap Lochem, Laren en Barchem heeft een be
langrijk aandeel in het product gehad. Coördinatie,
historische ondersteuning, financiering en distributie
komen voor rekening van het Genootschap, dat hier
mee opnieuw bewijst hoe actief het is op het gebied
van de plaatselijke historie.
De Kadastrale Atlas bestrijkt de gehele tegenwoor
dige gemeente Lochem, die ten tijde van de vastleg
ging van eigenaren en eigendomsgrenzen in 1832 uit
drie gemeenten bestond: Lochem, Laren en Verwolde.
De gemeente Verwolde is in 1854 bij Laren gevoegd.
Deze grote gemeente fuseerde in 1971 met de ge
meente Lochem. De grote omvang van het gebied
vertaalt zich in de atlas, die maar liefst 71 kaarten
omvat. Bij de atlas behoren twee boekwerkjes, het
ene met alle kadastrale gegevens, gerangschikt per
kadastrale gemeente, het andere met een uitgebreide
inleiding. J. van Eck en K. van der Hoek beschrijven
in deze inleiding onder meer het werk van de Dienst
voor het kadaster en de openbare registers. In hoofd
stuk 2 kunnen we lezen hoe de talloze gegevens in de
jaren rond 1832 werden verzameld, hoe de
opmetingen werden verricht en op welke manier de
registers zijn samengesteld. De kaarten kwamen door
middel van de zogenaamde driehoeksmeting tot stand.
Deze vond plaats vanuit vaste herkenningstekens in
het landschap, waarbij de meest in het oog sprin
gende (kerk)toren in de gemeente het centrum
vormde. In Lochem was het de toren van de
Gudulakerk, die hiervoor werd gebruikt. In het hoofd
stuk "De kadastrale gemeente Lochem" gaat J. C.
Riemens specifieker in op de gemeente Lochem. Hij
beschrijft helder onder meer de delimitatie, de inde
ling in secties en de driehoeksmeting in onze ge
meente. In paragraaf 3.7 wordt ingegaan op een aan
tal markante gebouwen en structuren in het gebied,
waarbij heel globaal een beeld wordt geschetst van
de toestand anno 1832. De hier geboden informatie
is nogal fragmentarisch en biedt voor de lezer met
een algemene kennis van de historie van Lochem niet
zo heel veel nieuws. Voor de beide andere gemeen
ten, Laren en Verwolde, is een zelfde opzet gekozen.
naleerd waarin de historie van de gemeente
Ook hier worden enkele in het oog springende ge
bouwen en structuren kort besproken nadat eerst een
inleiding is gegeven over de totstandkoming van de
delimitatie. Overigens toont de afbeelding op pagina
35 niet Kasteel Nettelhorst, maar De Cloese, enkele
jaren voor de verbouwing door architect Molenaar
rond 1890. Het tekstdeel van de kadastrale atlas be
sluit met een aantal bijlagen, waaronder de tekst van
het "Proces-Verbaal der grensbepaling van het grond
gebied der Gemeente van Lochem".
Voor de geïnteresseerde in de geschiedenis van de
gemeente Lochem zijn de 71 sectiekaarten en de bij
behorende gegevens van het meeste belang. Niet al
leen geven ze een beeld van het aanzien van onze ge
meente bijna tweehonderd jaar geleden, ook onthullen
ze veel informatie over de relicten van gebouwen, ele
menten en structuren, die ook toen al bijna verleden
tijd waren. Nadere studie van het materiaal zal bij
voorbeeld nieuw licht kunnen werpen op de ontwik
keling en de verkaveling van de eeuwenoude land
bouwgronden (enkgronden, kampen, broeklanden),
waarvan perceleringen, hakhoutwallen en ontsluitings
wegen in 1832 nog een gaaf beeld vertoonden, dat
sinds mensenheugenis vrijwel ongewijzigd was ge
bleven. Hetzelfde geldt voor de kerngebieden en
kasteelterreinen van de vele adellijke goederen in het
gebied, de ligging van middeleeuwse hoevenzwermen
bij Laren en Zwiep en resten van perceleringsstruc-
turen in de Lochemse binnenstad, die naar de vroeg
ste ontwikkelingsfase van de nederzetting lijken te
verwijzen.
Samen met het in het najaar van 2003 uitgekomen
Veldnamenboek is de Kadastrale Atlas een zeer be
langrijke aanwinst voor iedereen die geïnteresseerd is
in de geschiedenis van de gemeente Lochem. Het is
te hopen, dat beide uitgaven een heel nieuwe impuls
aan het historisch onderzoek in onze gemeente zullen
geven!
E. F. Koldeweij (eindred.), Boerenbedrijvigheid,
voortgang en behoud, uitgave van de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg, Zeist, Zwolle 2003, 280 p.
ISBN 90 400 8884 5
Naar aanleiding van het Jaar van de Boerderij 2003
heeft de Rijksdienst voor de Monumentenzorg een
thema-uitgave uitgebracht over de historische boer
derij en de boerenbedrijvigheid in Nederland. In der
tig bijdragen wordt dit thema vanuit allerlei gezichts
hoeken en op verschillende schaalniveaus belicht.
Hierbij komen zowel wetenschappers, politici, be
stuurders, monumentenzorgers en natuur- en cultuur
beschermers aan het woord, als de bewoners en de
eigenaars zelf. Zo kunnen we lezen over zeer uiteen-
39
Land van Lochem 2004 nr. 1
