van Jutphaas kwam was daarbij
niet onvoordelig... Wat wel on
voordelig was, was dat hij met die
vele uren in de snelschoenmakerij
wel zo'n 60 a 70 gulden had ver
diend; bij Swaters begon hij met
f 30,- bruto...
En zo begon Gerrit in mei 1946
zijn loopbaan in Lochem. Het
Orderbroek met Omschrij
vingdat hij heeft gekregen van
'de oude Jan Swaters', komt op
tafel. In keurig kroontjespen
handschrift staan de namen van
de klanten met de omschrijving
van de bestelling beschreven.
Ook het soort leer dat wordt ge
bruikt en of er leesten bij gele
verd moeten worden; of poeder
als het suède schoenen betreft.
Ook de leersoorten staan beschre
ven: "juchtleder; vetleder; kid"'
(van de geit); en de lijmsoorten.
Alles was nog plantaardig; cellu
lose lijm of melk (latex): 1 dag lij
men, 1 dag drogen en 1 dag af
maken. Maar je moest wel zor
gen dat er geen zonlicht op de
latex kwam, want dan plakte het
niet meer.
Dus niks secondenlijm in die tijd!
Pas in de jaren zestig kwam de
contactlijm, die later steeds meer
verbeterd werd "tot je er een hon
denkeutel mee kon vastlijmen".
Ook het looien van het leer on
derging een ontwikkeling. Eerder
werd dit plantaardig gedaan, maar
dit proces duurde een heel jaar.
Toen kwam de chroomlooiing op,
die nam maar vijf tot zes dagen
in beslag. "En tegenwoordig kun
nen ze in een uur nog leer maken
van een ouwe krant."'
Een dipje in Swaters' goede re
putatie kwam toen een leerleve-
rancier een looiingsproces had uit
gevonden waaraan arsenicum
was toegevoegd; veel klanten ble
ken echter allergisch voor deze
stof en dat was een kleine ramp..
Orderboek
Het Orderboekboekbegint op
7 mei 1931. Interessant detail is,
dat in de laatste kolom de prijzen
worden geschreven in het Frans,
want de knechten mochten niet
weten welk bedrag voor de
schoenen werd gevraagd.
In de oorlogsjaren werd naast de
prijzen nog een kolommetje toe
gevoegd: of - "bon". De laat
ste bon wordt vermeld op 4 mei
1948. Soms staat er helemaal
niets vermeld; geen prijs, geen
bon. Dat duidt erop dat betref
fende klant zijn schulden delgde
door Swaters onder de tafel van
bonen of erwten te voorzien.
Een paar handgemaakte schoe
nen kostte in die tijd tussen de 25
en 35 gulden.
Dat zou de dag van vandaag zo'n
f1.500,- tot f2.000,- bedragen.
(Over euro's hebben we het nu
even niet.) Soms komt Gerrit nog
wel eens iemand tegen en dan
weet hij weer: "Oh ja, dat is die
van die erwten."'
Tussen begin april en 15 mei 1945
staan geen bestellingen in het
boek. Daarna staan er allerlei
besteldata door elkaar, hetgeen de
chaos van die periode weergeeft.
In het kolommetje "Levertijd"'
staat in die naoorlogse dagen al
leen maar "Spoed!" vermeld.
Met zijn vriendelijke pretogen ver
telt Gerrit dat in die na-oorlogse
periode de rekeningen "met be
leid" werden verzonden. Zo was
een klant bijvoorbeeld uienhan-
delaar. Hiertoe volgde de heer
Swaters nauwlettend de beurs
berichten van de uiensector, en
alleen bij gunstige tijdingen werd
het bestelde schoeisel met de fac
tuur verzonden.
Veel bekende Lochemse namen
staan hier te boek, maar toch
kwam meer dan de helft van de
klanten uit het hele land; zelfs uit
het buitenland. Gerrit kent ze al
lemaal, hoewel niet altijd van ge
zicht. Meer dan eens herkende
hij de klanten eerder aan de
schoenen die ze droegen. Ook het
adelbestand en de toenmalige
grootindustriëlen van ons land zijn
hier ruim vertegenwoordigd.
Bij elke naam weet Gerrit wel een
mooi verhaal te vertellen. Bij
klanten met een handicap merkt
hij op dat degenen met grote voet
problemen altijd blij waren met
hun aanpassing. Juist de mensen
met de kleine problemen bleven
14
Voor iedere klant werd een basispatroon gemaakt; van daaruit werd een ontwerp
getekend. Op de foto ziet u twee van deze ontwerpen.
Land van Lochem 2003 nr. 3
