boeren werd het eten ook veel
uitgebreider toen de landbouw-
vereningen de meisjes koken
leerden. Dat begon ongeveer
voor 70 jaar terug zeg maar, in 't
begin van onze eeuw.
Zandgat
Op de Zutphenseweg, onder de
rook van Lochem, rechts van de
weg, is het zandgat waar de firma
Streek tot eind jaren negentig
vorige eeuw cementartikelen
vervaardigde. Maar het begon in
't begin van deze eeuw met zand
en grind afgraven. Dit zand en
grind bleek goed materiaal te zijn
bij de bouwwerken en werd door
de eigenaar van het genoemde
"zandgat" grif verkocht. Was er
weer een plek vrijgekomen, zette
hij daar arbeidershuizen op en zo
is daar die hele rij ontstaan.
Het was een fascinerend gezicht
als je daar vroeger de zwaluwen
in die gaten uit en in zag vliegen,
want er waren overal in die berg
zand gaten waar de zwaluwen in
nestelden.
Boven op die berg, de Paasberg,
zag men drie korenmolens staan,
die natuurlijk werkten als er wind
was. Andere middelen om die
molens te laten draaien waren
er niet en dat moesten de vier
wieken doen. De wetenschap
beweert dat die berg millioenen
jaren, toen ons land nog zee was,
met enorme watermassa's en
hevige winden hier aangespoeld
is en als je er.een beetje oog voor
hebt, is het de moeite waard je
er in te verdiepen. Ik vond het
tenminste altijd erg interessant.
Ik vond het ook jammer dat
het mooie plekje, de Paasberg,
bebouwd werd, zelfs autowegen
erover zijn gemaakt en ons mooie
wandelpaadje met holleweg naar
de zandkuil verloren ging. Ik
ben alleen maar dankbaar dat ik
het in de oude staat gekend heb.
Wel was het een heel gebeuren
dat het besluit werd genomen
om een natuurtheater te stichten.
Dit zou in de zandkuil gebouwd
moeten worden. De heerlijke
kinderspeelplaats moest er naast
24
komen, iets kleiner dan de oude
speelplaats. Er werden vroeger
mooie spelen opgevoerd, meestal
geschreven door de bekende
meester Prop, zoals Maria van
Ampsen en dergelijke. Meestal
was het slecht weer als er iets
te doen was, maar we hebben er
vaak wel genoten, al waren de
cementen banken koud en hard.
Voor 10 cent had je een kussen
gehuurd, dat verzachtte wat.
De inhoud van bovengenoemd
stuk weet ik niet meer, maar wel
weet ik dat als je vroeger onder
een heregoed woonde, je niet erg
vrij in je handel en wandel was.
Zelfs werd de heer nog gevraagd
of hij het huwlijk van zijn zoon of
dochter goedkeurde. Dat is er nu
niet meer bij gelukkig. Wel heb
ben de boeren veel last van het
wild, dat niet door hen geschoten
mag worden natuurlijk.
Op de Barchemseweg lopen
ook wel wegen op de Paasberg
aan, o.a. de Bosweg waar Hotel
Alpha (nu Tulip Inn) aan het
eind. ligt. Dit hotel was eerst
een Kinderherstellingsoord en
werd in 't begin van deze eeuw
gesticht door wijlen Dokter Car-
tier van Dissel, en beheerd door
zijn dochters, juffrouw Lida en
juffrouw Marie. De eerste was
verpleegster en was als vrijwil
ligster de Transvaalse oorlog al
ingegaan als verpleegster.
De naam Alpha is een bijbelse
naam, want ergens staat: "Ik ben
de Alpha en de Omega", wat
betekent: het begin en het einde.
Dus dat Herstellingsoord was
het begin van de bebouwing van
de Paasberg, maar het einde is er
nog niet. Het is ook meermalen
van eigenaar verwisseld en ver
bouwd en verfraaid, maar het
riante uitzicht tot voorbij Zwiep
is er nog steeds.
Herengoederen
Ik had het al over een herengoed,
nu, nabij Lochem had je er heel
wat. Er werd gesproken van de
Berkelneven, dat waren de Van
Heeckerens, de naam die nu nog
in Lochem gevonden wordt. Ik
weet alleen "De Hogeweide" in
Klein Dochteren, "De Cloese",
"De Heest", het "Overlaar" in
Zwiep, "Nettelhorst", waar de
ruïne nog van staat. Bij sommige
van die plaatsen kan men nog de
grachten terugvinden.
De Lochemse Van Heeckerens
stammen uit Zwiep van 't Over-
laar. Ik heb eens in Zutphen in
de Wijnhuistoren boeken laten
nakijken en daar kwam je nog
vaak de zelfde voorletters tegen,
zoals H.W.F. Baron van Heecke-
ren. Ik had een dienstmeisje van
die naam, vandaar mijn interesse.
Zij voerde op het werkboekje nog
de naam van Baronesse, hoewel
ze er niets om gaf.
De boeren die "onder de Heer"
woonden moesten elk jaar behal
ve de pacht de tiende garve rogge
leveren en ook vier jonge hanen.
Het heette ook "den tienden".
Huizen
De huizen waren vaak nog pri
mitief ingericht. Vooral met de
slaapplaatsen was het treurig
gesteld. Men sliep in bedsteden,
een van steen aangebouwd bijna
vierkant hokje. Men zat bijna
rechtop, zo kort waren ze. Men
zei ook: "den zit in 't bedde", als
er iemand ziek was. Men maakte
van stro een onderbed, dat twee
maal per jaar vernieuwd werd.
Daarop kwam een verenbed,
de lakens en een verenbed voor
overdek. De muisjes hadden vrij
spel. Ik herinner me nog als kind
in zo'n bedstee geslapen te heb
ben en ze wel hoorde wandelen
in de achterwand, een muur die
op de deel uit keek.
(wordt vervolgd)
Land van Lochem 2002 nr. 2
