De Berkel beschouwd is een
kleurenfilm van 32 minuten met
wat aardige blikken in het archief
van het waterschap, maar het is
vooral een film met veel mooie
plaatjes van het Achterhoekse
landschap.
De Berkel de Baas
De zogenaamde "Derde Berkel
verbetering" in de jaren zestig
van de vorige eeuw is het onder
werp van deze historische film.
In 1882 werd het Waterschap
van de Berkel opgericht. Het wa
terschap kende drie perioden met
grote verbeteringen aan het gril
lige riviertje: De Eerste Berkel-
verbetering in de jaren negen
tig van de negentiende eeuw.
Deze stonden onder leiding van
watergraaf C.J. Sickesz (van de
Cloese). De rivier werd een stuk
ingekort; vele meanders werden
afgesneden en de rivier werd
verbreed. De Tweede Berkelver-
betering werd uitgevoerd in de
jaren twintig en dertig van de vo
rige eeuw. Weer werd het afvoer-
regime aangepast, maar belang
rijker was de bouw van zes stu
wen in de Berkel, om het water
in tijden van droogte ook vast te
kunnen houden. Dr. Ir. E.J. Bosch
ridder van Rosenthal was in die
jaren watergraaf
Toen de verschrikkingen van de
Tweede Wereldoorlog al weer
geruime tijd tot het verleden be
hoorden en Nederland opveerde
in de vaart der volkeren, werd
de Berkel voor de derde keer
flink aangepakt. Ir. Jan Baas was
de grote leider, "the grand old
man", voor iedereen die met en
onder hem heeft mogen werken.
De technische uitvoering stond
onder leiding van ing. J.G. van
Anken.
Over de uitvoering van deze
werken gaat de film De Berkel de
Baas. Het zijn historische beel
den: de bouw van het stuwen-
complex bij landgoed Beekvliet,
de aanleg van het Verdeelwerk
bij Haarlo (waar de Bolksbeek
zich van de Berkel afsplitst), de
omlegging van de Berkel rond
Borculo, de aanleg van het Af-
laatwerk bij Lochem en de bouw
van de Zandvang bij Rekken. En
nog veel meer.
De Berkel de Baas is vooral een
historisch waardevolle film, vol
beelden over hoe men in de jaren
zestig van de vorige eeuw dacht
over het steeds meer beheersen
van het waterpeil: overtollig wa
ter snel afvoeren, vooral met het
oog op een moderne landbouw
en zorgen voor droge voeten in
stadsuitbreidingen en ten behoe
ve van de industrie. De invloed
van de belastingcategorie "onge
bouwd" (eigenaren van grond)
was in die jaren zeer groot. Bij
het huidige Waterschap Rijn en
IJssel - sinds 1997 de rechtsop
volger van o.a. het Waterschap
van de Berkel - kijkt men iets ge
nuanceerder tegen de toenmalige
ingrepen in het landschap aan.
Dat komt mede doordat ook
andere belastinggroepen, zoals
de categorie "ingezetenen" nu
zeggenschap hebben in het beleid
van het waterschap.
Er wordt nu meer rekening ge
houden met natuurwaarden - er
is een ander maaibeleid ontwik
keld - en ook het recreatief en het
cultuurhistorisch aspect wordt bij
nieuwe plannen betrokken. Denk
bijvoorbeeld aan het herstel van
de oude Berkel bij Eibergen.
De film is gemaakt door de Ned.
Heidemaatschappij en is voorna
melijk in zwart-wit; hij duurt 45
minuten. Het laatste stukje van de
film is van later datum en toont
het resultaat van de Berkelver-
betering in het landschap.
De Berkel beschouwd
De tweede film, "De Berkel be
schouwd", dateert uit 1982, het
6
De eerste, de tweede en de derde Berkelverbetering stonden onder leiding van resp.
(van rechts naar links) mr. C.J.Sickesz, dr.ir. E.J. Bosch ridder van Rosenthal en ir. J. Baas.
Land van Lochem 2002 nr. 2
