Andere voorbeelden zijn Wal
derstraat 31-33, Smeestraat 10,
Bierstraat 10 en Molenstraat 16.
Jugendstil
Aan het einde van de negen
tiende eeuw, toen Lochem volop
in ontwikkeling was als geliefd
vakantie-oord en moderne vesti
gingsplaats voor talloze nieuwe,
vaak welgestelde Lochemers,
zien we steeds meer veranderin
gen optreden in de binnenstad.
Het wordt meer en meer een
"winkelcentrum" waar een steeds
grotere verscheidenheid aan pro
ducten kan worden gekocht.
Naast de eenvoudige levensmid
delenwinkels (bakkers, slagers,
kruideniers, drogisten, enz.) ves
tigden zich zaken waar luxe arti
kelen werden aangeboden, zoals
dames- en herenkleding, huis
houdelijke artikelen, meubels,
etc. Deze vernieuwing ging hier
hand in hand met de opkomst van
een nieuwe, moderne decoratieve
stijl, die in de vormgeving van de
nieuwe winkelpuien werd toege
past: de Jugendstil of Art Nou
veau.
Na alle historiserende stijlen van
de negentiende eeuw waaide er
rond 1900-1910 een frisse wind
in de binnenstad. De nieuwe win
kelpuien kregen een open, uitno
digend karakter, met zeer grote
etalageruiten en riante, vaak in
portieken opgenomen entrees.
Luxe materialen als marmer,
gepolijst graniet, glas-in-lood,
kostbaar hardhout, veelkleurige
tegels en geglazuurde bakste
nen trokken de aandacht, even
als de sierlijk gebogen lijnen
en gestileerde motieven uit de
planten- en dierenwereld, die
zo kenmerkend zijn voor de
Jugendstil. Nieuwe ontwikke
lingen en mogelijkheden in de
bouwtechniek werden toegepast
om de openheid van de win
kelpui te bewerkstelligen, zoals
zware ijzeren lateibalken om de
bovengevel op te vangen en de
grote, soms gebogen etalagerui
ten; firmanamen en koopwaar
werden vermeld op panelen van
zogenaamd marmerglas, één van
de vele nieuwe producten van het
einde van de negentiende eeuw.
Niet alleen de nieuwe luxe win
kels omarmden de nieuwe stijl,
ook vele bestaande zaken ver
nieuwden hun pui en benadruk
ten daarmee het moderne karak
ter van hun bedrijf.
In Lochem waren talrijke voor
beelden van Jugendstilwinkel-
puien te vinden. Er zijn er in de
loop der jaren heel wat verdwe
nen of onherstelbaar vernield,
maar gelukkig zijn hier en daar
nog interessante exemplaren te
zien. Tot de belangrijkste voor-
beelden behoren de puien van
Walderstraat 17, Markt 9, Bier
straat 13, 24-26 en Molenstraat 3
en 24. Vaak werd met eenvoudige
middelen binnen traditionele pui
en aangesloten bij de nieuwe stijl:
door middel van een enkel glas-
in-loodraam, een aan de Jugend
stil verwante roedenverdeling,
een deurrooster.
Zo heeft de winkelpui van Molen
straat 14 een groot etalageraam
met langs de bovenrand een sier
lijke, uitwaaierende roedenver-
deling. In de loop der jaren trad
er een versobering en verstrak
king in deze decoratieve stijl op.
De sobere geometrische patro
nen, rechte lijnen en vlakkere de
coraties van deze late Jugendstil
zijn bijvoorbeeld te zien in de uit
1915 daterende pui van Molen
straat 15, oorspronkelijk een bak
kerswinkel.
De jaren 20 en 30
De opvallendste winkelpui uit
de jaren twintig is die van de
voormalige ijzer- en metaalwa
renhandel van C. Langeler in de
Bierstraat (nr. 6). Deze pui werd
in 1924 ontworpen door architect
G.J. Postel en is door de expres
sieve vormgeving van de schuin
geplaatste etalageruiten, de eta
lagekast en de siermetselwerkde-
tails een goed voorbeeld van de
Amsterdamse Schoolstijl. Bij
zonder is het materiaalgebruik:
plaatijzer, waarmee het gehele
puigedeelte boven de bakstenen
plint is samengesteld.
In de loop van de jaren twintig en
dertig werden de nieuwe winkel
puien steeds strakker en zakelij
ker van vorm: brede rechte eta
lagevensters met grote glasrui
ten, brede bovenlichten met veel
ramen; in de indeling en vorm
geving overheersen rechte, meest
horizontale lijnen. Voorbeelden
zijn de eveneens door Postel
ontworpen pui van Walderstraat
19 (1929) en de uit circa 1930 da
terende pui van Smeestraat 6-8.
Delftse Schoolstijl
In 1949 werden aan de Bier-
30
Jugendstilpui van Walderstraat 17. Kenmerkend zijn de sierlijk gebogen roeden
en de glas-in-loodramen in de bovenlichten
Land van Lochem 2002 nr. 2
