M:TU=<i»ir1>jrarai
Van opbouwdienst naar
arbeidsdienst
Op het gevormde hoofdkwartier
waren de voorbereidingen voor
de officiële oprichting al in volle
gang en voor het tweede be
zettingsjaar goed en wel begon
nen was, zouden al vier kampen
voor een arbeidsdienst worden
geopend, het eerste op 3 maart.
Begin 1941 was door de
secretarissen-generaal van de
verschillende departementen een
concept opgesteld voor een te
vormen dienst. Dit werd door
Seyss Inquart afgewezen omdat
de bepaling dat "Joden" en ver
oordeelden geen lid mochten zijn
van een dergelijke instelling was
weggelaten.
Toen de heren, die in hun opzet
al behoorlijk ver waren gegaan,
geen medewerking meer wilden
verlenen, ondertekende Seyss
Inquart zelf de verordening
waarin de oprichting van de Ne
derlandse Arbeidsdienst officieel
werd bekendgemaakt. Dit ge
beurde op 23 mei 1941. Begin
maart was men trouwens al van
start gegaan met 4700 man, nl.
3000 kaderleden en 1700 man
schappen. De doorsnee-Neder
lander bezag de dienst met enige
argwaan. Was ze fout? In opzet
wel. Niet fout was het kader, dat
wil zeggen in het begin niet. La
ter zou het kader door N.S.B.-
aanhangers worden geïnfiltreerd.
De jongens die verplicht in dienst
traden en een half jaar zouden
moeten dienen waren voor 99%
goede Nederlanders. Bij de eer
ste vrijwilligers was de geest ge
lijk aan die in de rest van Neder
land, fel tegen de bezetter, nog
feller tegen de N.S.B. Eind de
cember 1941 waren er al 30 kam
pen en tot 1 januari 1943 zou dit
aantal oplopen tot 60.
Uiteindelijk werd die hele
Arbeidsdienst een mislukking.
Van de taakvervulling "werkend
in de geest ener ware volksge-
meenschap, de Nederlandse
jeugd te doordringen van de
ethische waarde van de arbeid in
het algemeen en haar in het bij
zonder de vereiste waardering
voor de handenarbeid bij te bren
gen" is weinig terechtgekomen.
De Heidemaatschappij belastte
zich ook nu weer vooral met het
doen uitvoeren van grond-
projecten. Ook bij het binnen
halen van de oogst werd gehol
pen. In 1941 (toen nog vrijwillig)
werd al 25 are woeste grond ont
gonnen, in 1942 49 ha. Verder
waren er veel kameraadschap
avonden met zang, sport en spel.
Velen verveelden zich stierlijk of
geneerden zich als ze in hun
groene pakje op straat liepen.
Er werd in de dagbladen trou-
wens veel propaganda gemaakt.
Advertenties waarin de N.A.D.-
man "Koenraad" aangeprezen
werd als een voorbeeld voor ie
dereen kwam men geregeld te
gen. Voor zover bekend, maak
ten gedurende de bezetting
43.000 mannen deel uit van de
Nederlandse Arbeidsdienst.
Tot 1 augustus 1941 bleef majoor
N.J. Breunese commandant van
de N.A.D. Hij was geen lid van
de N.S.B. - hij was er zelfs tegen
- maar hing wel degelijk de z.g.
"nieuwe orde" aan. Toen de Duit
sers geleidelijk allerlei conces
sies van hem verlangden ter ver
sterking van hun eigen
beginselen bedankte hij voor de
eer. Opvolger werd de voorma
lige beroepsofficier lt. kol.
MELDT U AAN BIJ GEMEENTEHUIS. ARBEID;
UREAU OF AANMELDINGSBÜREAÜ VAN DEN N.A.D.
VAN DEN
11
Propaganda-affiche van de Nederlandse Arbeidsdienst (1941-1944), waarin
opgeroepen werd tot aanmelding.
Land van Lochem 2002 nr. 1
