NIEUWS- Ei
rv°. 2.
8 Januarij 1848.
wrnrnm®
ffSSlpS^
iihtfJiGs!
KALEIDOSKOO
ÏWOLLE. DEVEtVTEH.
Dit blad verscbijnt gerepeld alle Zalurdagen. De
prijs van het abonnement is voor Zwolle, Deventer
Zulplien en Apeldoorn 73 cent iu du drie maanden;
overal elders francy per post8ll/2cent. Alle post
kantoren nemen bestellingen aan.
De prijs der Aduertentiën is van óón tot vijf regels
50 cent, en 10 cent voor elkeu meerderen regel, be
halve §3cent zegelregt bij iedere plaatsing.
i®§0 m
ZCTPHEN, £FEI»OORA[.
De Advertentien moeten vóór Vrijdag middag vie
uur ter Drukkerij te Deventer zijn ingezonden.
Alle toezendingen voor dit blad bestemd moeien
franco geschieden hetzij door bemiddeling der Post
kantoren, of te Zwolle bij W. E. J. Tjeenk Willink
Deventer, A. Ter Gunnb; ZulphenJ. II. Melunk;
ApeldoornB. Gunning.
Stants-cxanieei clispenstitiësi ouderwijs,
Men weet, hoe bij ons de regering over het onderwijs
beschikt («Ie Jesuiten reclameren er nog sleehls beschikking
over), en hoe zij een staat s-examen heeft ingeste d Als er nu
minder studenten cn daarna minder sollicitanten komen, dan
kunnen er eene academie worden afgeschaft, eenige hoven en
regtbatvkenvele gemeentebesturen, enz..enz., ja zelfs de
tweede kameik Dat kost minder geld. Welnu! Eu dan zijn
er in allen gevalle minder personen die de zaken genoeg ken
nen om ze te kunnen bedillen en spaken in het wiel testeken.
Men weet, hoe bij ons <le nijverheid en de handel worden
beschermd met grensregtenpatenten, tonnegeld, accijusen,
formaliteiten, nagesnuffel, calanges, boeten, transactiënop
onthoud, belemmering, omslag, kostbaarheid, enz. enz.. Nu
moeten de sukkels welke van het openbaar onderwijs (dat zij
wel noodig hebben) zoo vaderlijk worden af geregl inentecrd
(want de landsvader moet voor'zijne kinderen hunne rekening
maken) maar aan het fabriceren cn cominerciëren gaan. De
bescherming treedt daar in de plaats' van verstand en vlijt.
En wie weet, of uit die sukkels nog niet eens fabriek- en
handel-geniën opgroeljen? Ze konden bij het staats-examen
met bena tuwdheid achterlijkheid van geest, kinderachtigheid
f ook vyel met hoofdpijn zijn gekweld geweest.
Men weet, met hoevele platlelamU-heelmivsters dat soort
van volkje wordt beweïdadigd hetwelk toch bij fatsoenlijke
lui niet op' éénen dag te noemen is. Men weet, hoe bitter-
weinig draaglijketheologanten van de academiën komen; en
die noiT maar alleen voor de niet-geprivilegrëer.lc bolleboos^,
kerk. Nu zal het volk zich verheugen kunnen in des te meer
apthekersmislukte prekers, mo lernc kwakzalvers, en achter-
aanhinkende catechiseermeestursbuiten en behalve de noo-
digc procureurs- en no' iris-klerken ci.s-p i ran t-surn unie rans
gro ve-t 1 iama nten-s 1 ij pers enz, enz..
Men weethoe reeds bij ons ouders cn voog lenmet alle
hunne begrippen en wanbegrippenals oostersche vorsten be
schikken over hetgeen de lieve kinderen wetentienken en geloo-
ven zullen. Men weet, of liever men moest weten, hoe b j ons
larrer, middelbaar en --gymnasisch on lei1 Wijs de jeugd verhaspel 1
wordt, wetenschappelijk door hetgeen van alles w:tf en van hel
geheel niets kan hcelen en zedelijk door het aanhitsen van eer
zucht cn belang. Dat alles is nog niet genoeg: de regering
moet er voor lvet hoogere een Ion Ije bovenop leggen. e
Men weat, hoe he^be^lu ir zelf de-kleine on gelegenheden
van het staats-examen wegneemt, door dispensation. Ten min
ste zoo men mag aannemen, dat de slechte pers m *t waarheid
zooveel goeds van het bestuur heeft verhaald. Wel is waar
werden die dispensation verleen 1 bij wijze van protectie voor
arme stumpers uit den versukkelden kring der fatsoenlijke lui.
VI tar het is le hopen, dat voortaan ruimere toekenningen van
dispensatie alle on verm j I d j ka ongelijkheid zullen wegn:n-n.
Twee dingen echter zjo Lii'ig b j die «lispens itiën. Voir-
eerst komen cr de raad van state, de hooge raad en dc sta-
ten-generaal bij te pasvolgens art. 67 der Grondwet; ten
iinnstc, als men het met al dien omslag zoo naauw nemen
w'l. fen andere kan cr volgens het zelfde art. geene dispen
satie verleend worden, dan van wettelijke bepalingen. Het
staafs-cxamen is ingesteld bij besluitelijhe bepaling.
En tochdie dispensation zijn zoo wenschelijk. Want wat is
ervoor eenen armen, drommel anders op? Als de reetor-magni-
ficus weigert, hem als student in te schrijven; of wel (want
dat inschrijven steunt óók op gecne wet) als een professor
weigert, hem tegen redelijk honorarium (desnoods door des
kundigen te begrooten) op zijn college tc ontvangen; dan kan
zijn vader of voogd wel dien professor doen dagvaarden, en be-
toogendat niemand door een besluit kan worden geweerd
van het openbaar onderwijs; maar dat kost geldal zou het
in kort geding en provisioneel voor den president der regtbank
worden afgedaan. En de professor of hoogere hand daarach
ter, kon wel eens antwoorden, dat de drie academiën en al
het academisch onderwijs onwettig zijn, dat cr niet eens ecne
wettige promotie bul kan worden afgegeven cn dat alleen
toelating tot wettig onderwijs kan worden geëischt.
Dan kan het zoontje wel naar een athenaeum worden ge
zonden. Daar althans kan hel onderwijs grondwettig zijn in
gevolge een stedelijk reglement. Maar hoe-dan verder? Tot
nog toe worden daar geene graden uitgedeeld. En graden
worden toch hier cn daar bij de wet vcreischt. Of ze wet-
tiglijk gegeven zijn, doet er niet toe bij eenên waren ncdcrlander.
Het zou niet kwaad zijn, dat de heer en regtsgeleerden over
die dingetjes hunne gedachten eens lieten gaan, cn cr het ge
ëerd publiek over kwamen in tc lichten. Tevens konden zij
wel eens adviseren, of het ook raadzaam ware, dat het staat
examen wierd geconverteerd tot cxa mi natie van besluiten-ont-
werpers.
Immers ook, wat de zaak zelve betreft, met dat dwingerl
en dringen der jeugd zal men wei kamergeleerden, opdreuners,
vermoeide blokkers, begeerigc egoïsten cn brood wanners maken;
maar geene denkers, geene mannen die met hart cn zie! voor
hun v.ak of hunne nasporingen leven. Die knappe studeer*
automaatjes zullen in de schaduw komen bij de stumpers die
dan naar Berlijn, Silcsie of Oxford op studie gaan, om toch
iels mee te krijgen (daar in Nassau gecne academie beslaat).
Dwang is beter voor verknoeide, verwaarloosde of mislukte
volwassenen; bij voorb. om eene versleten speelpop van onbe
schofte tyranncn uit cenen roes tc schudden. Ookbij wijze
van uitzondering., zou dwang góed kunnen zijn voor Haagsche
rekeltjesdie tc midden van zoo\cle prachtige voorbeelden
opgroeijen.
De Grondwet belooft óns vrijhei 1 van petitie, van regtsvor-
dering, van drukpers, van gods diens! van eigendom; alleen
onder eenige beperkingen die op do net moeten rusten. Maar
zijn dan wetenschap en zedelijkheid te rangschikken onder het
minder heilige, ouder het meer gevaarlijke? Opvoeding en
